Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Antifragiel (Nassim Nicholas Taleb | 2013)
“The future’s in the air. Can feel it everywhere. Blowing with the wind of change.”
(Scorpions, Wind of Change)
Sander van Worsum schreef afgelopen vrijdag in De Volkskrant dat de dingen hier goed geregeld zijn, zolang er niets gebeurt: “Een epidemie en een paar dagen vorst brengen de weeffouten van het Nederlandse organisatiemodel onbarmhartig aan het licht. Onze logistiek is geënt op het voorzienbare en niet op het onvoorstelbare. Met alle akelige gevolgen van dien.” Van Warsum beschrijft met het ‘onvoorstelbare’ Nassim Nicholas Taleb’s concept van de Zwarte Zwanen: onwaarschijnlijke gebeurtenissen die een enorme impact hebben in de economie en de samenleving als ze werkelijkheid worden. “Door complexiteit, onderlinge afhankelijkheden, globalisering en de ramp die wij efficiëntie noemen en die alle buffers afbreekt, nemen Zwarte Zwaneneffecten onvermijdelijk toe.”
Van Worsum heeft echter geen gelijk met zijn voorbarige conclusie. Weliswaar zijn een aantal complexe onderdelen van ‘het systeem’ fragiel gebleken, maar het systeem als zodanig is niet ingestort en door de feedbacklussen van de huidige schokken zal het zich hoogstwaarschijnlijk snel aanpassen aan een omgeving met zwaardere stressoren. Van Worsum kent blijkbaar het tweede concept van Taleb niet: antifragiliteit. “De Hydra uit de Griekse mythologie staat symbool voor antifragiliteit. Elke keer dat een kop afgehakt wordt, groeien er twee terug. Het wezen is dus gebaat bij schade.” Taleb maakt met deze metafoor duidelijk dat het tegenovergestelde van fragiel niet robuust is, maar antifragiel. En dat systemen juist door het toestaan van schokken en schade antifragieler worden.
“Wind dooft kaarsen en wakkert vuur aan. Je wilt het vuur zijn en naar wind verlangen.” Ik hou intens van deze eerste openingszin in de proloog van mijn ondernemersboek van de week, Nassim Nicholas Taleb’s tweede bestseller. Omdat het de nadruk legt op verlangen naar de toekomst zoals de Scorpions dat bezingen in hun song: ‘Take me to the magic of the moment. On a glory night. Where the children of tomorrow dream away. In the wind of change’. Afgelopen jaar zijn er helaas veel kaarsen door de corona-storm uitgeblazen en beheerste de angst onze samenleving. Maar er zijn ook smeulende vuren aangewakkerd, vol van latent verlangen. Antifragiel laat zien hoe je door anders te organiseren kunt overleven in een asymmetrische wereld die zich niet laat voorspellen tegen de onwaarschijnlijke winden van verandering. Alles wat meer voordeel dan nadeel ondervindt van toevallige gebeurtenissen of bepaalde schokken is antifragiel; voor het fragiele geldt het tegenovergestelde. Als je fragiel bent, ben je afhankelijk van het volgen van een exact geplande koers, met zo weinig mogelijk afwijking. Een Zwarte Zwaan betekent dan het onverbiddelijke einde. Dat we een pandemie of economische crisis niet zien aankomen is begrijpelijk. Dat we fragiele structuren bouwen, is dat niet. We moeten net als een oester het scherpe steentje toelaten in ons zachte weefsel. Robuuste oesters creëren geen parel.
Een mooi voorbeeld van antifragiliteit is de toediening van een vaccin. Je geeft het immuunsysteem bewust een schok, zodat het lichaam zelf antistoffen gaat aanmaken. In de 18e-eeuw kende men de virussen en het mechanisme van de immuniteit nog niet, maar men wist uit ervaring dat niemand tweemaal pokken kon krijgen. Tijdens experimenten viel het de Britse arts Edward Jenner op dat melkmeisjes de dodelijke pokken nooit kregen, zelfs niet wanneer hij hen bewust besmette. Jenner bracht dit in verband met het feit dat deze meisjes door hun beroep vaak in aanraking kwamen met de koepokken. Zo kwam Jenner rond 1796 op het idee dat men zich tegen besmetting met de gevaarlijke menselijke pokken kon beschermen door een moedwillige besmetting met de goedaardige koepokken. Als de melkmeisjes uit hygiëne optiek handschoenen hadden gedragen in een fragiel streven naar robuustheid, waren zij net zo kwetsbaar geweest als de rest van de bevolking. Dan was hun onschuld als een kaars uitgeblazen door de pokken en was de briljante arts Jenner onkundig gebleven voor de zegeningen van antifragiliteit.
Volgens Taleb krijg je schijnorde als je op zoek gaat naar orde. “Aangenomen dat we over de juiste soort hardheid beschikken, hebben we behoefte aan toeval, chaos, avonturen, onzekerheid, zelfontdekking, bijna-traumatiserende gebeurtenissen, alle dingen die het leven de moeit waard maken.” Taleb wil gelukkig worden in zijn mens-zijn en in een omgeving leven waarin ook anderen tevreden zijn met hun lot: “Gij zult geen antifragiliteit nastreven ten koste van de fragiliteit van anderen.”
Doof geen kaarsen van anderen als je net zoals Taleb het vuur kunt aanwakkeren in het hart van ondernemers. “De meesten van jullie zullen mislukken, beschimpt worden, armer worden, maar we zijn jullie dankbaar voor de risico’s die jullie nemen en de offers die jullie brengen om economische groei op deze planeet mogelijk te maken en om anderen uit hun armoede te helpen ontsnappen. Jullie vormen de basis voor onze antifragiliteit. Ons land is jullie dankbaar”, aldus de auteur van Antifragiel.
Rob Meesen