“Een mens kan niet dankbaar zijn en tegelijk boos.” (Susan Smit, De heks van Limbricht)
Op 25 april 2022 ontving Johan Derksen uit handen van Barbara Barend van magazine Helden de publieksprijs ‘Helden Sportboek van het jaar 2021’ voor zijn biografie Derksen. Een dag later ging de gelauwerde held gruwelijk in de fout. Verkeerde verhaal, verkeerde moment, verkeerde woordkeuze en verkeerde houding. Ook de onkwetsbaar geachte Johan Derksen bleek slechts één van de stervelingen te zijn waar de Titaan Prometheus uit de Griekse mythologie zijn eeuwigheid voor heeft gegeven toen hij de mens het vuur schonk. Voor de sterfelijke mens zijn er altijd grenzen en consequenties. Zelfs en vooral als ze tot held betiteld zijn. Dat hebben de Goden in alle tijden duidelijk gemaakt aan iedere sterveling die te veel in zijn eigen goddelijkheid ging geloven.
Ik bewonder het werk van de zelfverklaarde heks Susan Smit sinds ik haar columns begon te lezen in de begindagen van het magazine Happinez (2003). De redactie noemt haar liefkozend ‘onze huisheks’. Ik heb ook haar boeken Giselé, Wijze mannen en De Heks van Limbricht gelezen. En natuurlijk haar laatste boek dat eind maart van dit jaar verscheen: De wijsheid van een heks. Daarin vertelt Smit wat ze in afgelopen twintig jaar van de oude natuurreligie heeft geleerd. De basisprincipes, de hermetische natuurwetten en de ethiek die haar naar eigen zeggen het meest hebben gevormd. In hoofdstuk 6 verwijst ze naar de Wet van Polariteit uit de Kybalion: “Alles heeft polen, alles heeft zijn tegengestelde, extremen ontmoeten elkaar.” In het dagblad Trouw van 6 april 2022 verscheen een interview met Susan Smit met als kop: De ‘bekendste heks van Nederland’ Susan Smit erkent haar brandstapelangst. “We zetten ongelijkheid in betaling op de agenda, zeggen dat het afgelopen moet zijn met seksuele intimidatie en geweld, we eisen het recht op om er ‘onvrouwelijk’ uit te zien of juist heel verleidelijk, stellen het krijgen van kinderen massaal uit en vragen van onze partners om zorgtaken voor hun rekening te nemen”, aldus Susan Smit in dat artikel. De interviewer concludeert dat het tijd is voor de man dat ook hij het woord ‘brandstapelangst’ serieus gaat nemen. Derksen was gewaarschuwd. In iedere heks schuilt ook een inquisiteur als de situatie daarom vraagt. Susan Smit gaf op Twitter en op televisie stevige tegenspraak. Omdat er nu eenmaal consequenties aan grensoverschrijdend gedrag verbonden moeten zijn.
Een heks is volgens Smit een rebelse vrouw die niets moet hebben van door mannen bedachte conventies en machtsstructuren. De oudste heks in de literatuur is de machtige Circe wiens grootste gave het was om alles naar haar wil te transformeren. In boek tien van de Odyssee (800 vóór Christus) vertelt de dichter Homerus vanuit het mannelijk perspectief van de held Odysseus over zijn ontmoeting en relatie met deze wonderschone heks. Madeline Miller plaatst in Circe wederom goden en helden, magie en monsters, overleven en transformatie in een vrouwelijk perspectief. Als debutant deed ze dat ook al met The Song of Achilles (2012). Ze won daarmee The Women’s Prize for Fiction, een van de meest prestigieuze literaire prijzen van het Verenigd Koninkrijk. Het boek staat verrassenderwijs ook in vrijwel alle top-tien overzichten van TikTok Books. Jongeren lezen anno 2022 gretig de her-vertellingen van de Griekse mythologie in het Engels.
De wijze heks Circe is in Millers her-vertelling volledig gelijkwaardig aan Odysseus, de sluwe prins van Ithaca. Het zijn twee energieke tegenpolen van één en dezelfde dimensie die niet zonder elkaar kunnen bestaan. Odysseus luistert, verstandig als hij is, naar de wijze raad van de heks. En de heks leert te houden van de menselijke held met al zijn perfecte imperfecties. Volgens de Wet van Polariteit zijn tegenstellingen immers identiek van aard, maar verschillend in graad. Alle waarheden zijn slechts halve waarheden. Alle paradoxen kunnen worden verzoend. Zelfs tussen de rebelse heks en de gevallen held is transformatie mogelijk. Een mens kan niet dankbaar zijn en tegelijk boos blijven.
Rob Meesen