Rob Meesen is een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Veel organisaties zijn volop bezig met digitale optimalisatie als opmaat naar de onvermijdelijke digitale transformatie. Dat heeft een heel grote impact op het takenpakket van de beroepsbevolking. Niet in de verre toekomst, maar in de komende vijf jaar.
Dat werd onlangs tijdens de bijeenkomst van het Living Lab ‘Beroepen van de toekomst’ nogmaals volkomen duidelijk door de presentatie van collega futuroloog Richard van Hooijdonk. De digitale geletterdheid van een groot deel van de digitale emigranten uit de 20ste eeuw (babyboomers en generatie X) is echter volstrekt onvoldoende. Digitale geletterdheid duidt op de combinatie van vier vaardigheden uit de standaardmodellen van de 21ste-eeuwse vaardigheden: computational thinking, ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid en informatievaardigheden.
Lerende organisatie
Naast deze digitale vaardigheden zijn ook de overige sectoronafhankelijke en domein-generieke vaardigheden voor de 21ste eeuw van belang om een lerende organisatie te zijn. Sneller leren dan de omgeving is immers het enige overblijvende concurrentievoordeel. Als je niet tijdig, pijlsnel en anders leert, verlies je jouw toegevoegde waarde in de keten en het ecosysteem waarvan je deel uitmaakt.
In Digitale intelligentie leggen Hans Hoornstra en Wijnand van Lieshout uit wat je moet weten, leren en doen in een digitaal verbonden samenleving. ,,Digitale intelligentie is het vermogen om alert, verstandig en behendig te kunnen schakelen tussen vaardigheden die een digitaal verbonden samenleving van ons vereist. Onze economie is ingericht rondom de creatie, de distributie, de verspreiding, de integratie en de manipulatie van informatie. Informatie is daardoor geen attribuut in onze omgeving. Het is onze omgeving.”
Columbusmodel
De auteurs leggen in deel 1 uit wat je moet weten. Daarin bespreken ze de exponentiële versnelling, de geschiedenis van onze vaardigheden, extrinsieke drivers en intrinsieke motivatie. In deel 2, wat je moet leren, staat het Columbusmodel centraal. In dat model worden dragende vaardigheden, stuwende vaardigheden en verbindende vaardigheden onderscheiden waarmee samenhang en hiërarchie wordt aangebracht in de 21ste-eeuwse vaardigheden. Juist daarmee onderscheidt het Columbusmodel zich van andere modellen zoals bijvoorbeeld het door SLO en Kennisnet ontwikkelde standaardmodel.
Dragende vaardigheden zijn wendbaarheid, ondernemendheid, creatief denken en kritisch denken. Het is de zee waarop het schip van Columbus vaart. Zonder water komt het schip nergens. De hiervoor besproken digitale vaardigheden vormen in het model van Hoornstra en Van Lieshout de stuwende vaardigheden. Zij zijn de wind in de zeilen die het schip voortstuwen. Wanneer het schip genoeg diepgang en stuwing heeft kan de ontdekkingsreis beginnen waarbij de verbindende vaardigheden van pas komen: communiceren, samenwerken, droomdenken en sociale & culturele vaardigheden.
Peter Senge
Deel 3 van het boek geeft aan wat je moet doen als organisatie en individu. Wederkerig leren is de transitiestrategie voor een lerende organisatie. Daarbij grijpen Hoornstra en Van Lieshout terug op het gedachtegoed uit de 20ste-eeuwse systeemdenker Peter Senge. Zijn vijf disciplines voor het creëren van een lerende organisatie zijn toekomstbestendig in de visie op digitale intelligentie. Aan het einde van deel 3 reiken Hoornstra en Van Lieshout individuen en organisaties respectievelijk acht individuele en acht organisatorische principes aan om te analyseren hoe digitaal ze zijn. Het boek sluit af met zeven interviews over digitale intelligentie in zes sectoren.
Modellen zijn slechts een abstracte weergave van de werkelijkheid. Ze kunnen die werkelijkheid nooit een-op-een beschrijven, maar ze helpen wel om een gestructureerde en systematische dialoog met elkaar over die werkelijkheid te voeren. Het Columbusmodel helpt ons perspectieven te verbreden en inzichten te verdiepen over sleutelvaardigheden. Onlangs mocht ik met Hans Hoornstra de fraaie betaversie spelen van het door hem ontworpen Columbus-bordspel. Deze fysieke spelvorm is niet alleen een leuke manier om te ontdekken wat je moet weten, leren en doen in de 21ste-eeuw, maar ook een praktische methode om met digitale intelligentie te spelen. En dat kun je niet serieus genoeg nemen.
Rob Meesen