Hoe je een geboren leider wordt (Frank Schaper)

TopchangeBoeken, Boekenrubriek De Limburger

Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.

Hoe je een geboren leider wordt (Frank Schaper | 2009)

“De essentie van leiderschap is om meer leiders voort te brengen, niet meer volgers.” (Ralph Nader)

Leiderschap is wellicht het meest geliefde onderwerp in de managementliteratuur. Het begon met het Gilgamesj-epos uit 2.100 vóór Christus. Ruim 4.000 jaar later levert de zoekterm ‘Leiderschap’ op de website van bol.com 57.805 boektitels op die allemaal proberen de essentie ervan te ontraadselen. Ik heb er heel veel gelezen sinds ik in 1993 aan mijn eerste managementopdracht begon, maar tot op heden heb ik de succesformule voor het ideaalbeeld van Lao Tzu nog niet aangetroffen: “Als het werk van de beste leider erop zit en zijn doel is bereikt, zullen zijn troepen denken dat zij het zelf hebben gedaan.” De tijdgeest en rolmodellen hebben veel effect op het leiderschapsgedrag dat gedemonstreerd wordt en volgers prefereren.

Tijdens de afronding van mijn CEO-opleiding in Washington DC leerde ik dat leiderschap vooral een persoonlijke odyssee is, een lange reis met veel onvoorspelbare moeilijkheden onderweg. Net als Achilles en Odysseus in respectievelijk de Ilias en de Odyssee van Homeros. Dankzij de bescherming van een ex-bendeleider kon ik bovendien in een safehouse in de grootste drugswijk van Baltimore van jonge Afro-Amerikaanse moeders leren dat leiderschap geen positie is, maar een keuze. Hun moedige keuze om een positief rolmodel voor de kinderen te zijn in een omgeving met gewelddadige crackdealers is nog steeds een inspiratiebron voor mij. Iedereen kan het roer vasthouden als de zee kalm is, maar een leider blijft ook voorwaarts gaan als grote moeilijkheden op zijn of haar pad komen.

Terwijl ik in Washington mijn leiderschapslessen ontving, tekende Frank Schaper het hoofd van zijn stervende vader. Toen hij daarmee klaar was overviel hem de gedachte dat hij dit beeld al eens eerder had gezien. Het portret bleek veel overeenkomsten te vertonen met de sterfscene van Don Bosco, een stripverhaal dat Schaper op 8-jarige leeftijd gelezen had. Schaper is een cum laude afgestudeerde ingenieur Luchtvaart en Ruimtevaarttechniek, werkte 20 jaar voor KLM en gaf op enig moment leiding aan 7.000 medewerkers. Zijn veelzijdigheid en denkkracht blijkt uit het feit dat hij ook de perfect ronde voetbal voor Nike ontwierp. De treffende gelijkenis tussen het portret van Don Bosco en zijn vader zette Schaper aan het denken. Hij was in zijn jeugd een enthousiast stripboekenverzamelaar geweest en hij vroeg zich af of zijn striphelden, net als zijn vader, onbewust rolmodellen waren geweest voor het leiderschap dat hij bij KLM had gedemonstreerd. Hij herlas al zijn stripboeken (Kuifje, Lucky Luke, Don Bosco, Spiderman, Eric de Noorman, Prins Valiant en Alex), ontdekte verrassende patronen, voerde een literatuurstudie uit (200 boeken!) en kwam tot een goed onderbouwde theorie over leiderschap en volgerschap, spiegelneuronen en avatars, hoogmoed en strategie, droombeelden en vaderfiguren. Onderbouwd met gespiegelde foto’s uit zijn loopbaan toont hij aan dat de stripboeken uit onze jeugd geïllustreerde managementboeken over leiderschap zijn die onze toekomstige leiderschapsstijl onbewust voorprogrammeren. Die theorie past Schaper in het tweede deel ook toe op (zieke) wereldleiders zoals Winston Churchill, Barack Obama, Tony Blair, Nelson Mandela, Margaret Thatcher, Mao, Stalin, Nicolas Sarkozy, Saddam Hoessein, George Bush en Adolf Hitler. “Wie een leider wil doorgronden, kan essentiële inzichten halen uit kennis over zijn vroegere rolmodellen, ongeacht of het levende of overleden mythische figuren zijn, of fictieve personages uit romans, films of stripboeken betreft”, aldus Schaper. Het is een creatieve exercitie over hoe je een geboren leider wordt die meer leiders dan volgers voortbrengt.

Het boek is prachtig visueel vormgegeven en Schapers odyssee spoorde mij aan om op zolder mijn oude stripverhalen te herlezen (Trigië, Asterix, Batman, Storm, Kuifje, De rode ridder) en te reflecteren op mijn leiderschap voor de mensen die de afgelopen 30 jaar in goede en slechte omstandigheden tijdelijk aan mij waren toevertrouwd. En hoe bepalend het softwarescript van mijn spiegelende brein is geweest voor hun en mijn levensverhaal.

Rob Meesen