Rob Meesen is een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
„Als we willen dat onze kinderen de toekomst met enig animo en zelfvertrouwen tegemoettreden, moeten we ze leren hoe ze zowel origineel als bekwaam kunnen zijn.” (Mihaly Csikszentmihalyi)
Waarschijnlijk heeft iedere professional wel eens flow ervaren tijdens zijn werk. Flow ontstaat als vaardigheid voorbij routine gevraagd wordt en als de spanning van de uitdaging net geen stress veroorzaakt. De tijd lijkt te verdwijnen, energie stroomt en productiviteit piekt. Deze optimale ervaring is een bijna automatische, moeiteloze, maar uiterst geconcentreerde staat van bewustzijn. „Wat mensen zich herinneren, zijn de hoogtepunten: de brandende nieuwsgierigheid, de verbijstering wanneer het raadsel onthuld wordt, de vreugde wanneer zich een oplossing aandient die een onvermoede orde zichtbaar maakt. Talrijke jaren gevuld met saaie berekeningen worden beloond met de uitbarsting van een nieuw inzicht”, aldus Mihaly Csikszentmihalyi.
Positieve psychologie
Hij is samen met Martin Seligman een van de grondleggers van de positieve psychologie. Hij overleed op 20 oktober 2021, slechts een paar maanden na het verschijnen van de herziene Nederlandse vertaling van zijn bestseller uit 1990. Deze legendarische psycholoog baseerde dit boek op dertig jaar onderzoek en honderden interviews met uitzonderlijke personen, van biologen tot natuurkundigen, van politici tot kunstenaars. Interviews aan de hand van een vragenlijst die in het boek als bijlage is opgenomen.
Csikszentmihalyi onthult de geheimen achter het creatieve proces. Als jij meer flow in je werk wilt ervaren, dan is dit boek de poort naar alle inzichten en praktijken die daarvoor nodig zijn. De nalatenschap van deze Hongaarse-Amerikaanse psycholoog is een waar meesterwerk. Ik had het genoegen in mijn loopbaan creatief denken en handelen uit de eerste hand te leren van mensen die dit domein als geen ander beheersen, zoals professor Roger de Bruyn, serieus player Sjra Puts en magiër George Parker. Een persoonlijke ervaring met Mihaly Csikszentmihalyi had ik daar heel graag aan toegevoegd.
Volgens Mihaly is onze toekomst nauw verbonden met de menselijke creativiteit. Creativiteit verschaft een van de spannendste modellen van het leven. Creativiteit is niet iets dat gebeurt in een hoofd, maar in de wisselwerking tussen gedachten en een sociaal-culturele context. Het stereotype van het gekwelde genie is vooral een mythe uit de romantische school. De creatieve onderzoeker toont aan dat een echt creatieve prestatie nooit voortkomt uit een plotselinge lichtflits in de geest van een individu, maar uit jarenlang keihard werken. Het is gemakkelijker om de creativiteit te vergroten door dingen in de omgeving te veranderen, dan door iemand creatiever te laten denken.
Creativiteit komt voort uit de wisselwerking binnen een systeem uit een cultuur die symbolische regels bevat, een persoon die nieuwe dingen in het symbolische domein invoert en een aantal deskundigen (het veld) die deze vernieuwingen herkennen en beoordelen. Het boek bestaat uit drie delen die achtereenvolgens het creatieve proces, de levens van creatieve mensen en de domeinen van creativiteit destilleren.
Geen zilveren lepel
De meeste mensen die door Csikszentmihalyi geïnterviewd werden, werden niet geboren met een zilveren lepel in hun mond. De respondenten waren afkomstig ofwel uit vrij arme gezinnen (31 procent), ofwel uit vrij welvarende (59 procent), maar weinigen kwamen uit de middenklasse (10 procent). „Velen zijn van lage afkomst en hebben moeten vechten voor een loopbaan waarin ze zich konden richten op interesses. Hun werk is hun hobby. Ze zijn geprogrammeerd voor creativiteit”, aldus de flowfluisteraar. „Je hebt voortdurend een helder doel voor ogen, elke handeling wordt continu gevolgd door feedback, er is evenwicht tussen uitdaging en vaardigheid, actie en bewustzijn vallen samen, afleidingen worden uit het bewustzijn verbannen, je bent niet bang om te falen, het tijdsbesef raakt in de war en de activiteit wordt een doel op zichzelf. Creatieve geesten kunnen in de omgeving die zij zelf gecreëerd hebben, de rest van de wereld vergeten en zich concentreren op de jacht op hun muze.”
Vader
In deel twee, de levens, wordt creativiteit geplaatst in de levenscyclus: de jonge jaren, de volwassen jaren en de ouderdom. Opvallend is bijvoorbeeld dat drie op de tien mannen en twee op de tien vrouwen in Csikszentmihalyi’s onderzoek hun vader verloren voor hun tiende levensjaar.
In deel drie gaat Csikszentmihalyi in op creativiteit in verschillende domeinen, namelijk het domein van het woord, het domein van het leven en het domein van de toekomst. Ook ontleedt hij minutieus de schepping van een cultuur en geeft hij praktische handvatten voor het vergroten van de eigen creativiteit.
Tenslotte sluit Csikszentmihalyi drie maanden voor zijn dood af met een reflectie op het belang van succes: „Uiteindelijk is het niet zozeer belangrijk of je naam in verband wordt gebracht met een of andere fantastische ontdekking, maar of je later kunt terugkijken op een volwaardig en creatief leven.”
Rob Meesen