De laatste tijd dringt zich een intrigerende vraag op: waarmee verdient Limburg in de toekomst zijn geld? Hoewel niemand de toekomst kan voorspellen, kunnen we wel proberen de mogelijke toekomstscenario’s te formuleren. Het lastige daarbij is dat de zwakke signalen die daarin richtinggevend zijn, verborgen zijn in een gigantische hoeveelheid ruis.
ACHTERGRONDRUIS
Toen Arno Penzias en Robert Wilson in 1964 bij Bell Labs aan de slag gingen met een telescoop was er een aanhoudende achtergrondruis aanwezig in hun signaal. Een jaar lang deden de twee astronomen er alles aan om van de ruis af te komen, maar dat lukte niet. De
natuurkundige Robert Dicke loste uiteindelijk het raadsel op. De astronomen waren bij toeval gestuit op de bijna 14 miljard jaar oude ruis van het universum. En als je die ruis eruit filtert, wordt het signaal krachtiger.
VESTIGINGSKLIMAAT
Het bedrijfsleven draagt met de vennootschapsbelasting en dividendbelasting meer dan 50 miljard euro bij aan de inkomstenstroom van het Rijk. Daarnaast zorgt het bedrijfsleven door het scheppen van banen natuurlijk ook voor andere belastinginkomsten zoals de omzetbelastingen inkomstenbelasting. Het Ministerie van Economischer Zaken en Klimaat heeft een budget van 7,9 miljard euro. Ter vergelijking: aan zorg geeft de overheid 111 miljard euro uit en aan onderwijs 50 miljard euro. Om die uitgaven te dekken, is het dus cruciaal dat Nederland een aantrekkelijk vestigingsklimaat blijft houden. Als je de media volgt, wordt het echter ingewikkeld om optimistisch te blijven. ASML en Boskalis dreigen te vertrekken vanwege het afschaffen van innovatiesubsidies, fiscale voordelen en de toename van wet- en regelgeving. Dit overheidsbeleid verslechtert de internationale concurrentiepositie van deze global players. ASML- topman Peter Wennink werd recent woest omdat bij de State of Dutch Tech 2024 slechts één politicus aanwezig was. Terwijl zijn slimme machines door diezelfde politici tot strategische sleuteltechnologie werden benoemd.
TOEKOMSTIGE WAARDE-CREATiE
Wennink stelt dat Nederland niet weet waar de toekomstige waarde-creatie in de wereld plaatsvindt. Volgens hem gaat dat een hoop geld kosten doordat de productie verdwijnt uit Nederland. Volgens de werkgeversorganisatie VNO/ NCW doen een tiental beursgenoteerde bedrijven onderzoek naar een mogelijk vertrek naar het buitenland. Uit de Nationale Peiling Ondernemingsklimaat 2024 blijkt dat volgens ondernemers het vestigingsklimaat verslechtert. Bijna de helft vindt Nederland geen aantrekkelijk land om in te ondernemen en bijna 20 procent overweegt een vertrek uit ons land. Ook is driekwart van de ondernemers van mening dat het totale ondernemingsklimaat de afgelopen vijf jaar is achteruitgegaan. Het gebrek aan stabiel overheidsbeleid zet een rem op de investeringen. Volgens de FNV moeten we ons echter niet te veel aantrekken van de waarschuwingen van de ondernemers. De vakbond bereidt gewoon een nieuwe looneis-ronde voor in de overtuiging dat bedrijven zoals ASML en Boskalis hun campussen in respectievelijk Eindhoven en Papendrecht niet zo gemakkelijk kunnen verlaten.
DIGITALE EN CICULAIRE ECONOMIE
Is het geklaag van de ondernemers inderdaad slechts ruis of toch een krachtig signaal? Is de industrie nog relevant in onze toekomstscenario’s? Moeten we met industriebeleid en stevige subsidies investeren in het digitaliseren en vergroenen van de maakindustrie zoals Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten en China dat doen. Zonder subsidie ontstaat er geen circulaire economie met groen staal en gerecycled plastic. Dan blijft Nederland hangen in een lineaire sterfhuiseconomie en verliezen we exponentieel snel onze welvaart.
VAN HYPERLOKAAL NAAR HYPERVERBONDEN
In vroegere tijden was de wereld altijd hyperlokaal. Concurrentie was een zeer plaatselijk verschijnsel. Een gemiddeld bedrijf in een bepaalde plaats was misschien wel de beste en werd ook als de beste behandeld omdat er geen concurrentie was. Dat is in de nieuwe economie totaal anders. In een hyperverbonden wereld concurreren bedrijven steeds meer in een mondiale vijver. Gemiddeld is niet meer goed genoeg. Goed is de vijand van geweldig. De van oudsher belangrijke factoren in het vestigingsklimaat van Nederland waren onder andere een goed opgeleide beroepsopleiding, een uitstekende infrastructuur, goedkoop gas, een stabiel overheidsbeleid en veel fiscale voordelen. Die elementen in het vestigingsklimaat zijn niet meer onderscheidend. Volgens emeritus hoogleraar Luc Soete zal de Limburgse energie-intensieve industrie naar zee verkassen vanwege de goedkope windenergie.
HORIZON 2040
Limburgse ondernemers moeten niet wachten op de nationale overheid. Vorig jaar werden we door het Ondernemersfonds Heerlen gevraagd om een gemeenschappelijke economisch visie te ontwikkelen voor Heerlen met het jaar 2040 als horizon. Dat lijkt wellicht nog ver weg, maar bevindt zich in jaren op dezelfde afstand als de introductie van de iPhone in 2007. Hoe dichtbij voelt dat moment? Op basis van het DNA van Heerlen, de wereldwijde megatrends, de elementen van een toekomstbestendige stad en een aantal mogelijke toekomstscenario’s is een voorkeursscenario geselecteerd door de ruis weg te filteren. De signalen zijn helder en de keuzes zijn gemaakt. Inmiddels zijn ondernemerscollectieven in de kernwinkelgebieden en op de bedrijventerreinen al begonnen om de visie in de realiteit te brengen. In Heerlen kan het!