“Als je kleinere vissen wil vangen kun je in ondiep water blijven, maar als je grote vissen wilt, moet je de diepte in.” (David Lynch)
Behoefte aan inspiratie
Deze tijd vol onzekerheid voor mensen en bedrijven is niet stimulerend voor ons geluk. We hebben dringend behoefte aan een wenkend toekomstperspectief. Volgens hoogleraar psychologie Ap Dijksterhuis komt inspiratie hiervoor niet van boven: “Je moet het graag willen. Je moet nadenken, je moet lezen, je moet praten met anderen. Inspiratie dwing je voor een groot deel zelf af. De extreme invallen heb je niet voor het uitkiezen, maar zelfs de kans op echte eureka-ervaringen kun je vergroten. Inspiratie komt voort uit de wil om beter te worden, uit discipline, jarenlange opbouw van kennis en eindeloos oefenen. Inspiratie is geen geluk. Inspiratie is een beloning.”
Samenhang
Ap Dijksterhuis is naast hoogleraar, ondernemer, spreker en schrijver. Hij probeert met inzichten uit de wetenschappelijke psychologie de wereld te verbeteren door gedrag te veranderen. Als onderzoeker aan de Radboud Universiteit richt hij zich op de rol van onbewuste, intuïtieve processen die een rol spelen bij het nemen van beslissingen en bij creativiteit. Van zijn boek Het slimme onbewuste (2007) zijn meer dan honderdduizend exemplaren verkocht en het zou me niet verbazen als Inspiratie, zijn tiende boek, dit succes gaat evenaren. Er is niet veel onderzoek verricht naar ‘inspiratie’, maar met recente ontwikkelingen uit de neurowetenschap en psychologie beziet Dijksterhuis inspiratie in samenhang met creativiteit, motivatie, nieuwsgierigheid en de werking van ons brein.
Roeping, inval en proces
Volgens de invloedrijke psycholoog is roeping de hoogste en eerste vorm van inspiratie. Je beseft bijvoorbeeld dat je een schrijver bent. Een inval is de tweede vorm van inspiratie. Je krijgt een idee voor een boek. De derde vorm is de flow-ervaring waarin we het proces van creëren op gang brengen. Datgene wat gebeurt als je schrijft. Alle drie de vormen van inspiratie vertonen overeenkomsten; het voelt goed, het geeft energie en het heeft iets magisch. Het goede nieuws is dat inspiratie geen exclusieve eigenschap is van speciale mensen. Het is een verworvenheid van ons brein, net zoals het vermogen een taal te leren of te proeven.
Momenten van godgelijkheid
Het boek bestaat, naast een prelude en postludium, uit zeven hoofdstukken die allemaal een belangrijk ingrediënt bevatten, namelijk evocatie, motivatie, concentratie, stimulatie, incubatie, magie en transpiratie. Dijksterhuis gebruikt aansprekende voorbeelden uit de eureka-geschiedenis. Hij beschrijft de routines, markeert momenten van ‘godgelijkheid’ en ontrafelt de complexe verhouding tussen inspiratie en transpiratie. Je leert hoe doelen je onderbewuste richting geven, waarom weloverwogen oefenen noodzakelijk is en hoe je jouw voorspellingsmachine kunt verrassen door het te plagen. In zijn nawoord reflecteert de psycholoog op zijn eigen schrijfproces. Als extraatje bevat het boek een playlist met muziek die Dijksterhuis helpt de diepte in te gaan tijdens het reizen, koken, lezen, fotograferen en in goed gezelschap genieten van eten, wijn of whisky.