Kaas 

TopchangeBoeken, Boekenrubriek De Limburger

Een trend in de Nederlandse winkelstraten is de toename van het aantal kaaswinkels. In tegenstelling tot het aantal groentewinkels en slagers, die respectievelijk met 2%3 en 10% afnamen, zijn er in de afgelopen tien jaar maar liefst 37 procent meer kaaswinkels bijgekomen. “Mensen willen vooral kazen met een verhaal”, zegt kaasondernemer Martin Pors.

Reclameman

De Belg Alphonsus Josephus de Ridder (1882-1960) was eigenaar van een reclamebureau. Ondernemen was echter niet zijn passie. “Ik moest wel reclame bedrijven, want van mijn pen heb ik nooit kunnen leven”, aldus de ondernemer vlak voor zijn dood. Onder het pseudoniem Willen Elsschot schreef hij romans en gedichten. ‘Kaas’ is zijn novelle uit 1933. Deze klassieker is de meest vertaalde Vlaamse roman aller tijden.

Inleiding

De inleiding bevat het geheim van een sterke verhaalstijl. “Stijl staat in nauw verband met de muziek, die gegroeid is uit de menselijke stem waarmede gejuicht en geklaagd werd vóór dat zwart op wit bestond. En het tragische is een kwestie van intensiteit, van maat en harmonie, van rustpunten, een afwisseling van gejubel met lento’s en gongslagen, van eenvoud en oprechtheid met sardonisch grijnzen”, aldus de literaire meester. De lancering van de iPhone door Steve Jobs op 9 januari 2007 is een uitgelezen voorbeeld van deze stijlfiguur.

Verhaal

Kaas vertelt het tragikomische verhaal van Frans Laarmans, een brave huisvader die onder invloed van succesvolle, rijke vrienden zijn zekere kantoorbestaan inruilt voor een ondernemend agentschap in Edammer kaas. Laarmans heeft een aantal diepe overtuigingen, zoals “Kaas marcheert altijd, want eten moeten de mensen toch”, “Een man van zaken moet gehard zijn als een poolreiziger”, “Een man van zaken moet vertrouwd en vergroeid zijn met zijn artikel. Hij moet ermede leven. Hij moet erin ploeteren. Hij moet ernaar ruiken” en “Als je eerst stellingen bouwt waarop je kan terugtrekken, dan kom je ook niet vooruit.” Maar hoewel hij zegt dat de verkoop hoofdzaak en tekenend voor zijn bedrijf is, besteedt hij eerst heel veel tijd aan het inrichten van zijn kantoor. Hij koopt een tweedehands bureau en een typemachine. Hij laat een telefoon installeren, zijn telegramadres vastleggen en briefpapier drukken. Terwijl hij nog steeds drukdoende is met zijn organisatie, wordt de eerste lading van twintig ton kaas geleverd. Pas op dat moment vraagt hij zich af hoe hij die kaas moet verkopen. En als hij dat op verschillende manieren probeert, merkt hij dat de mensen hem niet verstaan. Zijn verhaal en de kaas marcheren niet. 

De les

Elsschot vond Kaas zijn meest geslaagde boek omdat hij er evenwichtig de pijnlijke gemoedstoestand en tragiek van een man in had kunnen uitbeelden die door omstandigheden gedwongen wordt een vak uit te oefenen dat helemaal in strijd is met zijn karakter, zijn aanleg en temperament.