Ruim honderd jaar geleden eindigde de tweede industriële revolutie die gericht was op staal, spoorwegen, elektriciteit en chemicaliën. Het was een periode van grote technologische vooruitgang. Het waren de wonderjaren met maar liefst zeventien wereldtentoonstellingen die een onvoorstelbare nieuwe wereld aankondigden. Terwijl deze transformatie zich voltrok, werd ook de eerste fotocamera met rolfilm voor het grote publiek op de markt gebracht. En zo werd geschiedenis voor het eerst op grote schaal in beeld gearchiveerd.
Vergeten Nederland
Gerard Kamp brengt in Vergeten Nederland die historische overgangsperiode op meesterlijke wijze weer tot leven. Een selectie foto’s uit de periode 1880-1920 werden door hem digitaal geretoucheerd en natuurgetrouw ingekleurd. “De selectie van foto’s is niet chronologisch, maar waaiert door het tijdperk. We zien hoe tradities gekoesterd worden en de moderne tijd wordt omarmd, met alle spanningen die daarbij horen. Een mooie reis in beelden en gebeurtenissen door een periode waarin onze samenleving veranderde”, aldus de uitgever. Het is zonder meer een van de mooiste geschiedenisboeken in mijn collectie.
De lantaarnopsteker
Er zijn ook een aantal prachtige foto’s te vinden van beroepsmatige activiteiten die in onze hoogtechnologische samenleving verdwenen zijn, zoals de waterwagen, de schelpenvisser, de torenwachter en de lantaarnopsteker. De toelichting bij de foto van de lantaarnopsteker bevat een mooiinzicht in hoe beroepen ontstaan en weer verdwijnen door technologische ontwikkelingen. “Eind 18eeeuw is Amsterdam verlicht met 2.800 olielantaarns en is er ongeveer 150 man personeel nodig om ze aan te steken en brandend te houden. In 1916 werd de straatverlichting langzamerhand overal elektrisch. Toch bleven er nog lantaarnopstekers nodig. Niet overal gingen de elektrisch lantaarns vanzelf aan: de aansteker moest bij elke lantaarnpaal een knop omzetten om het licht te laten branden. Het duurde nog tot 1957 voordat in Haarlem de laatste Nederlandse lantaarnopsteker ook voor het laatst in de vroege ochtend het licht uit deed.”
De geboren aanpasser
Inmiddels is de mensheid twee industriële revoluties verder. Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zijn onze wereld op ondenkbaar veel manieren aan het veranderen.
Volgens het recente Future of Jobs Report van het World Economic Forum gaat 44% van alle werkers de komende vijf jaar te maken krijgen met verandering in hun kernactiviteiten. Taken verdwijnen, beroepen veranderen en nieuwe vaardigheden worden vereist. Niet van vandaag op morgen, maar geleidelijk zal alles veranderen en een deel vervagen. ‘Nieuwsgierigheid en een leven lang leren’ staat in het rapport van het World Economic Forum op positie 5 in de Top-10 vaardigheden van 2023. Diezelfde belangstelling voor het nieuwe die zichtbaar is in de blikken van de mensen op de foto’s uit vergeten Nederland. De begeerte om te weten is het basisgereedschap van de geboren aanpasser die wij allemaal zijn. Het licht van de vooruitgang dooft nooit.