Waarom het leven op schaken lijkt (Garry Kasparov)

TopchangeBoeken, Boekenrubriek De Limburger

Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.

Waarom het leven op schaken lijkt (Garry Kasparov | 2007)

“We moeten de opening spelen als een boek, het middenspel als een tovenaar en het eindspel als een machine.” (Rudolf Spielman)

De coronapandemie heeft afgelopen jaar niet de spelvreugde bedorven. Uitgevers van spellen zagen hun omzet met maar liefst 60 tot 80 procent toenemen. Nederland speelt massaal Ticket to Ride, Keer op Keer, 30 Seconds en Qwixx. Dankzij de spectaculaire winst van de 21-jarige schaakgrootmeester Jorden van Foreest op het prestigieuze 83ste Tata Steel Chess Tournament en de Netflix hitserie ‘The Queens Gambit’ is ook het eeuwenoude schaakspel weer populair. Met name online snelschaken in de blitz variant (minder dan 10 minuten) en de bullet variant (minder dan 3 minuten) passen bij het ‘über tempo’ van de gamification generation.

In mijn jeugd werd in ons mijndorp niet geschaakt, maar gekaart in het café op zaterdag en in de voorkamer op zondag. Als je blunders maakte, kostte je dat een duur rondje bier en werd je bovendien getrakteerd op een tirade van de senioren die op geen fout te betrappen waren. Ik kwam pas met schaken in aanraking via de schaakclub op mijn middelbare school. En ik was meteen verkocht. Voor winst of verlies was ik niet meer afhankelijk van de willekeur van een dobbelsteen of een ongelukkige kaarthand. Creatieve openingen bedenken, het ontwikkelen van je materiaal in het middenspel en het afmaken van de tegenstander in het eindspel, maakten het strategische bordspel zeer aantrekkelijk voor de vurende neuronen van mijn puberbrein. Door voorbereiding, concentratie, rekenkracht en patroonherkenning kon ik hét cognitieve verschil maken. Net als in mijn professie als strateeg, veranderkundige, business developer en projectleider. Je moet in elke fase én tijdens de faseovergangen onder permanente tijdsdruk uit tientallen mogelijkheden de juiste zet kiezen. Je kunt niet winnen als je niet in staat bent in verschillende stijlen te spelen als dat nodig mocht zijn. Soms word je gedwongen om te strijden op onbekend terrein. Je kunt niet wegrennen als de omstandigheden niet naar je zin zijn. Het vermogen om je aan te passen is essentieel. Net als het evalueren van je resultaat en jouw bijdrage hieraan.

Schaken is geen gezelschapsspelletje, maar net als ondernemen absolute topsport. Grootmeesters leven vanaf zeer jonge leeftijd als een topsporter en zijn op hun best als twintiger. De besten houden de langdurige concentratie en mentale inspanning met veel pijn en moeite vol tot hun veertigste. En dan gaan ze prachtige boeken schrijven die allemaal ondernemersboek van de week kunnen zijn. Mijn favoriete schaakgrootmeester is Garry Kasparov. Zijn agressieve en dynamische stijl maakte het schaken aantrekkelijk: temperamentvol, brutaal, impulsief, onvoorspelbaar, ambitieus en meedogenloos effectief. Zoals hij schaakte, zo dien je te ondernemen en projecten aan te sturen. Kasparov was op zijn best wanneer het erop aankwam. Hij werd op 9 november 1985 als 22-jarige de jongste wereldkampioen schaken ooit. Hij stond van 1986 -tot hij in 2005 stopte- gedurende 225 van de 228 maanden bovenaan de wereldranglijst en was tot januari 2013 houder van de hoogste FIDE-rating ooit (2849). Dat record is sinds 2013 eigendom van Magnus Carlsen (2.862). Jordan van Foreest heeft een FIDE-score van 2682. Een score van 2700 geldt als grens voor top-grootmeesters. Slechts 12 grootmeesters hebben ooit een score boven 2.800 behaald.

Kasparov maakt duidelijk wat ondernemers van schaken kunnen leren. “Als je toevallig een gesprek hoort waarin termen vallen als ‘de openingsfase’, ‘kwetsbare zone’, ‘strategische planning’ en tactische uitvoering’ veronderstel je misschien dat er sprake is van een bedrijfsovername. Maar het kan net zo goed gaan over een schaaktoernooi in het weekend”, aldus de grootmeester. Net als schaakpartijen zijn er meer businessmodellen mogelijk dan er zich atomen in het ons bekende heelal bevinden. Naarmate het tempo en de onzekerheid in de wereld exponentieel toeneemt, beweegt het voordeel zich geleidelijk naar de aanvallende speler. Strategisch denken, positiespel en combinatiespel zijn cruciale competenties om vooruitgang te boeken op het contactniveau met de markt. Attent blijven op aanvalskansen vraagt de evaluatie van elke mogelijke verandering in je stelling en in je omgeving. Kasparov: “Als je speelt zonder doelstelling op lange termijn zullen je beslissingen zuiver reactief zijn. Je speelt dan de partij van je opponent, niet je eigen partij.”

Iedere zet op het schaakbord van de onderneming is een besluit dat voortkomt uit een combinatie van de regels, de strategische vereisten van het moment en het verzet van de concurrentie. Een slecht geplaatst stuk bederft je hele stelling. Van Foreest (67ste op de World Ranking) schatte zijn kans op het realiseren van zijn kinderdroom vooraf op 1 op 1.000. Hij won het toernooi omdat in de armageddon apotheose van de Tata-finale zijn tegenstander Anish Giri (11de op de World Ranking, FIDE-rating 2.764) onder de hoogste druk in tijdnood kwam en moest opgeven. Een beginnersfout van een schaakgrootmeester die de belangrijkste spelregel tijdens de sudden death finale vergat: speel pijlsnel.

Rob Meesen