Alle wetenschappers zijn onderzoekers, maar niet alle onderzoekers zijn wetenschappers. Het verschil is subtiel. Albert Einstein gebruikt in zijn citaat “Als we wisten wat we deden, heette het geen onderzoek” het woord onderzoek in de brede zin van het woord, dat wil zeggen het wetenschappelijke proces van het stellen van vragen, experimenteren, het verkennen van het onbekende en het zoeken naar nieuwe kennis zonder vooraf de uitkomst te kennen. De meest geciteerde wetenschapper van de afgelopen 200 jaar deed dat op geniale en ongeëvenaarde wijze.
Rode draad
In het voorwoord geven Jansen & Jansen aan dat de grootste natuurkundige uit de geschiedenis samen met ChatGPT zichtbaar en onzichtbaar een rode draad vormt in hun boek waarin 26 wetenschappers ingewikkelde materie op een heldere manier begrijpelijk maken voor een groot publiek. Cabaretier Dolf Jansen columniseert in zijn kenmerkende stijl de nieuwste inzichten van Nederlands allerbeste wetenschappelijke onderzoekers.
Van A tot Z
Na CoronA tot Z (2020), DNA tot Z (2021) en PromovendA tot Z (2022) mogen we met hun vierde bundel in deze serie inmiddels spreken van een prachtige jaarlijkse traditie. De eerste wetenschapper die aan het woord komt is Frank van Harmelen, hoogleraar artificiële intelligentie. Die keuze van de schrijvers had te maken kunnen hebben met de actualiteit van dit vakgebied, maar vloeit logischerwijze voort uit de keuze van de Jansen & Jansen om het boek op alfabetische volgorde in te delen. De A van Artificiële Intelligentie en de Z van Zelfbeheersing. Alles daartussen is eveneens van grote waarde. Zoals de F van Fantasy en Q van Quantum.
Wetenschappelijk optimisme
Ondanks de gevaren van kunstmatige intelligentie is Van Harmelen optimistisch over de mens-machine toekomst: “Kijk naar de grote technische veranderingen uit het verleden. De stoommachine leidde niet tot massawerkloosheid en de computer heeft de mogelijkheden van mensen vergroot. Dat zal ook met AI gebeuren. Een hulpmiddel om onze eigen prestaties te verbeteren. En dat is hard nodig als je kijkt naar alle crises waarin we ons bevinden. Het is fijn om een helpende hand te krijgen. AI gaat met ons samenwerken in plaats van ons te vernietigen.” En Jansen weet dat optimisme in zijn aansluitende column van een extra betekenislaag te voorzien door zijn collega en vriend Lebbis te citeren: “Als je ziet wat een teringzooi de mens van alles maakt, kunnen we alleen maar hopen dat AI een stuk intelligenter is dan wij.”
Ondernemende onderzoekers
Sommige ondernemers zijn wetenschappers, maar de meeste van ons niet. Velen zijn wel onderzoekers die durven te experimenteren. Ze verkennen markten en doelgroepen. Producten worden door hen ontworpen en in de etalage gezet zonder vooraf de uitkomst daarvan te kennen. Van Ambachtsman tot Zorgaanbieder. Als we wisten wat we deden, heette het geen ondernemen.