Op 6 juni jongstleden vroeg een deelnemer aan het congres Onderwijs & ChatGPT op de High Tech Campus in Eindhoven, zich na afloop op LinkedIn af waarom er zo weinig vrouwelijke sprekers waren. Op zichzelf geen misplaatste vraag. Maar vervolgens vloog deze persoon uit de bocht met de valse opmerking dat “bijna alle sessies, plus de drie keynote speakers en de dag voorzitter” aan de zeven vinkjes voldeden.
Zeven vinkjes
De zeven vinkjes refereert aan een boek van Joris Luyendijk uit 2022. Er is volgens de journalist een groep mensen die vaak de baas zijn, maar die nooit als groep gezien worden. Hij bedacht het concept van de zeven vinkjes om die groep te benoemen. Een groep waartoe hij ook zelf behoort. Zeven kenmerken hebben die mannen, want dat zijn het, gemeenschappelijk: minstens één hoogopgeleide of welgestelde ouder; minstens één in Nederland geboren ouder; is man; is hetero; is wit; heeft gymnasium of vwo afgerond; en heeft de universiteit gedaan. Ik voldoe zelf slechts aan 5 van de 7 Luyendijk-vinkjes.
Verdiensten boven vinkjes
Ik was tijdens het evenement op 5 juni 2024 dagvoorzitter en gaf jonge sprekers en ervaren rotten het podium. Ik zag zeer gepassioneerde presentaties van een Belg, een Nederlander van Turkse afkomst, een Limburger, Randstedelingen, wetenschappers en praktijkgeleerden. Een bonte verzameling AI-specialisten met drie uitmuntende keynote-speakers. Volksfilosoof Bas Haring is gepromoveerd in kunstmatige intelligentie en winnaar van de Duidelijk Taal Prijs. Ook Jim Stolze is een grote naam in het AI-domein. Hij haalde TEDx naar Amsterdam, is columnist bij het Financieel Dagblad, bedenker van de Nationale AI Cursus en presentator van KPN Digital Dutch. En Hans Hoornstra is uitgeroepen tot AI Person of the Year, schrijver van het boek Digitale Intelligentie en organisator van onderwijscongressen rondom generatieve AI. Deze drie sprekers stonden op basis van hun verdiensten voor het vakgebied op het hoofdpodium. Niet vanwege het voldoen aan zeven vinkjes. De kritische deelnemer kon alleen maar vaststellen dat ze een blank uiterlijk hadden. Informatie over hun gender, seksuele oriëntatie, opleiding en stamboom was immers niet af te leiden van hun huidskleur. Op basis van dat ene vinkje werden de sprekers echter tot leden van Luyendijks groep verklaard.
Zelfreflectie
Toen ik de desbetreffende onderwijsprofessional wees op de misplaatste etikettering, luidde het antwoord: “Eens, maar soms is het wel nodig om een statement te maken om iets nog duidelijker te maken.” In het LinkedIn profiel valt te lezen dat deze docent/coach communicatie “een bruggenbouwer is die mensen verbindt en inspireert.” Als we écht een inclusieve samenleving willen vormen, helpt vinkgedrag niet. Volgens de encyclopedie van de domheid zijn mensen niet intelligent genoeg om hun eigen domheid te begrijpen. Hopelijk krijgt deze blinde vink nooit een groot podium.