De filosoof en politicus Edmund Burke waarschuwde in de 18e eeuw al voor de gevaren van machtsconcentratie: hoe groter de macht, hoe gevaarlijker het mogelijke misbruik. “Doordat kapitaal vrijelijk van het ene werelddeel naar het andere vloeit, en als gevolg van de steeds snellere veranderingen die het internet met zich meebrengt, is er een nieuwe wereld ontstaan. In deze wereld wordt de toekomst gevormd aan de hand van de zakelijke logica en het vernuft van de grootste particuliere ondernemingen ter wereld en hun eigenaren. Ze beïnvloeden hoe we denken, wat we eten, wie we ontmoeten, hoe we onze tijd besteden en zelfs op wie we stemmen. Zij beheersen ons dagelijks leven en, als we niet oppassen, bepalen ze onze toekomst.”, aldus de auteurs van De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld.
Machtige multinationals
Juha-Pekka Raeste & Hannu Sokala hebben meer dan dertig jaar ervaring als financieel journalist. Ze verschaffen met hun boek inzicht in de bedrijven achter digitale transformatie, kunstmatige intelligentie, de platformeconomie en de groeiende vermogenskloof. Hoe gevaarlijk de geselecteerde bedrijven zijn wordt door drie criteria bepaald: de bedreiging voor het milieu, een functionerende markteconomie en de democratie. Een aantal namen op de lijst zullen niemand verbazen. De grote technologiebedrijven uiteraard (plek 1, 2, 5, 11 en 14) en bedrijven zoals Coca-Cola (42), Goldman Sachs (8), Saudi Aramco (3) en Gazprom (7). Maar wie had Ikea (35) of Disney (23) verwacht? En wie heeft ooit gehoord van Blackrock (12), Zhongguó Yancao Zonggongsi (18), Berkshire Hathaway (48), Academi (38) of Hon Hai (13)?
Concentratieproces
De coronapandemie heeft in 2021 het concentratieproces van het bedrijfsleven nog verder versnelt. In 1975 haalden in de VS honderdnegen ondernemingen de helft van de winst van alle beursgenoteerde bedrijven binnen. Tegenwoordig doen dertig bedrijven dat. De grootste ondernemingen zijn zo groot en vermogend geworden dat ze waardedalingen van miljarden dollars niet eens meer voelen. De beurswaarde van Facebook bijvoorbeeld daalde in 2018 op één beursdag met twintig procent, oftewel honderdtwintig miljard dollar. Het veroorzaakte slechts een kleine rimpel in de vijver van de machthebbers. Aan nieuwkomers wordt geen enkele ruimte geboden om macht te verwerven. Apple, Google, Microsoft, Facebook, Intel en Amazon kochten sinds 2010 maar liefst zeshonderdvijfendertig AI-bedrijven op. Een zeer effectieve wijze om machtig te blijven.
Code rood
De waarschuwing van Edmund Burke wordt door het boek van Juha-Pekka Raeste & Hannu Sokala van een actuele betekenislaag voorzien. Het geeft inzicht in de machtsstrategieën van de gevaarlijkste bedrijven ter wereld. Het is bovendien code rood. Het boek is ook een urgente oproep aan overheden en consumenten om de macht van de vijftig gevaarlijkste bedrijven ter wereld te beteugelen. Als deze particuliere megaondernemingen hun grote macht misbruiken heeft dat immers verregaande consequenties.