Een tombola is een loterij zonder nieten. Je hebt dus altijd prijs, hoewel het verschil in prijzen wel erg groot kan zijn. Van oudsher konden hardwerkende winkeliers op de juiste lokatie altijd rekenen op een dik verdiende winst. De loop- en koopstromen garandeerden kooplustige consumenten. Er waren geen nieten in de economische loterij voor lokale ondernemers in de binnenstad. Winkels waren namelijk vanzelfsprekend de laatste schakel in de supply chain. De detailhandelaren hadden altijd prijs. Dat was de belofte van de binnenstad-tombola die ondernemerschap aantrok.
Tien jaar geleden ontmoetten wij tijdens een projectopdracht in Brabant de Nederlandse econoom Cor Molenaar die bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit is. Molenaar had in 2011 met zijn boek Het einde van winkels duidelijk gemaakt dat het niet meer vanzelfsprekend was om naar de winkel te gaan. “Een op de drie winkels verdwijnt. Winkelstraten laten steeds meer lege winkelpanden zien en winkelpanden worden ingenomen door restaurants, broodjeszaken of koffiecorners.” Wie nu door de Limburgse binnensteden wandelt, ziet dat de toekomst zoals Molenaar die destijds schetste werkelijkheid geworden is.
Autopionier Henry Ford was ervan overtuigd dat als hij aan zijn klanten had gevraagd wat ze nodig hadden, ze snellere paarden hadden geantwoord. Ford gaf de klant een koets zonder paard, ook al had niemand erom gevraagd. Hij deed niet aan klantonderzoek. De facebookpagina Heerlen Mijn Stad deed dat in januari 2023 wel. Uit de reacties blijkt dat lokale consumenten te hoge parkeertarieven, te veel leegstand en te weinig aanbod als de grootste pijnpunten ervaren bij het winkelen in Heerlen. Ze wensen bovendien dat formules zoals Primark, Zara en Starbucks naar Heerlen komen. Lokale consumenten zijn blijkbaar niet intelligent genoeg om hun eigen domheid te begrijpen. De pijnpunten hebben ze zelf veroorzaakt door voor de laagste prijs te kopen bij internetbedrijven die geen panden vullen in Heerlen. Heerlen is voor de global players een totaal niet relevant dorpsplein. Het aanschaffen van een product bij de dichtstbijzijnde Primark in Eindhoven verhoogt de leegstand in Heerlen. Daar is met hard werken niet tegenop te boksen. En deze trend is ook niet met gesubsidieerde leegstandbestrijding te keren. Het kunstmatig beademen van winkelconcepten zonder gezond verdienmodel vertraagt zelfs de transformatie van binnensteden. Daarmee gaat kostbare tijd verloren die we niet hebben.
Lokale economieën zijn in het internettijdperk inmiddels geen tombola’s meer. De globalisering en digitalisering heeft de binnenstad veranderd in een loterij met weinig winnaars en heel veel verliezers. Zelfs een klein prijsje voor knetterhard ondernemen is niet meer gegarandeerd. Zolang lokale consumenten niet investeren in het ecosysteem van de binnenstad, zijn lokale winkeliers en bestuurders overgeleverd aan het lot.
Rob Meesen & Patrick Vroomen
TopChange