Een kleine geschiedenis van de wereld aan de hand van schapen

TopchangeBoeken, Boekenrubriek De Limburger

Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.

„Pas op voor valse profeten, die in schaapskleren naar je toe komen, maar van binnen roofzuchtige wolven zijn.” (King James Bible, Matteüs 7:15)

Charles Darwin schreef in zijn On the Origin of Species dat natuurlijke selectie van soorten over een heel lange periode plaatsvindt. In het toonaangevende wetenschappelijk vakblad Science News stond recent een artikel over de Afrikaanse olifant die zich als soort in twee decennia tijd zo heeft aangepast dat de slagtanden geen bedreiging meer vormen voor hun voortbestaan. De vrouwtjesolifanten die door een genetische mutatie op het X-chromosoom geen ivoren slagtanden hadden, overleefden namelijk de intensieve stroperij om het ivoor. Het aantal tandeloze vrouwtjes in de olifantenpopulatie is gestegen van 18 procent naar 51 procent. Door menselijk toedoen is de sprong in de evolutionaire stap van deze soort in slechts één generatie verlopen. Zonder tanden ben je als olifant beter af inThe Survival of the Fittest.

Waar de Afrikaanse olifant in aantal fors gedecimeerd is, zijn minder indrukwekkende zoogdieren in groten getale aanwezig op deze aarde. De mens staat met 7,65 miljard exemplaren uiteraard op nummer 1. Op plek 2 staan de 1,5 miljard koeien. Varkens en honden staan met respectievelijk 1 miljard en 900 miljoen exemplaren op nummer 4 en 5 van de lijst. Wellicht dat veel mensen de 1,1 miljard schapen niet op plaats 3 hadden verwacht. Dit zoogdier kent duizend verschillende rassen die op elk continent behalve de Zuidpool leven. Het grootste deel van het jaar zijn schapen voor de moderne mens onzichtbaar. En toch behoren schapen tot de weinige dieren op aarde die grote invloed op de loop van de menselijke geschiedenis hebben gehad. 

Het schaap werd 7500 jaar voor Christus gedomesticeerd en heeft vanaf dat moment de loop van de menselijke geschiedenis sterk bepaald. Coulthards Een kleine geschiedenis van de wereld aan de hand van schapen is een mooie aanvulling op de historische betekenis van de vijf planten (kinine, suiker, thee, katoen en aardappel) en de negen algoritmes (onder andere PageRank en Datacompressie) die de wereld volledig veranderden. „Van Vikingkrijgers tot renaissanceschilders en van offerandes in de ijzertijd tot de glooiende heuvels van de klassieke Engelse countryside uit de televisieseries: schapen hebben een centrale rol in onze geschiedenis gespeeld. Ze hebben ons van voedsel en kleding voorzien en ons dieet veranderd. Ze hebben ons zowel rijker als armer gemaakt, ons landschap een ander aanzien gegeven, bijgedragen aan grootse beschavingen en oorlogen helpen winnen. Ze hebben de inrichting van onze huizen bepaald en de schepping van artistieke meesterwerken mogelijk gemaakt. Ze hebben de pioniers en piraten bekostigd die grote delen van de aarde hebben veroverd. Immense fortuinen zijn over de ruggen van schapen opgebouwd en hele steden hebben zich gevormd rond de markten waar ze werden verhandeld”, aldus auteur Sally Coulthard in mijn ondernemersboek van de week.

Dit boek onthult de verborgen invloed van het wilde schaap dat als eerste over de dam van de vooruitgang ging en de impact van de gigantische makke kuddes die er achteraan kwamen in de afgelopen millennia. Schapen leveren niet alleen vlees, maar ook melk, kaas, wolvet en wol, de meest hydrofiele van alle natuurlijke vezels die daarnaast ook als natuurlijke vlamvertrager dient. Het bewerken van wol is qua technologie van een net zo grote impact op de evolutie van onze soort geweest als de uitvinding van het vuur, de taal, het wiel, de landbouw en de stoommachine.

Ook de menselijk cultuur en taal zijn doordrongen van universele rituelen en metaforen waarin het schaap een prominente plaats inneemt. Van Homerus tot Coulthard bevat de wereldliteratuur oneindig veel verwijzingen naar lammeren, rammen, schapen, spinners en wevers. En het iconische leiderschap van schaapherders. Daarom is Coulthard boek ook zeer geschikt voor ondernemers. Het is een succesverhaal over het aanpassingsvermogen van ondernemende mensen en brave schapen vanaf de ijzertijd tot in het hier en nu. Over hoe trage zoogdieren zonder slagtanden en klauwen hun leefomgeving samen ingrijpend veranderden. Niet in één generatie, maar in een evolutionair proces van duizenden jaren. 

Het zijn immers niet de sterkste of slimste soorten die overleven, maar diegene die zich het beste aanpassen aan een veranderende omgeving.

Rob Meesen