Volgens de filosoof Martin Heidegger is in beslag genomen zijn door vertrouwde handelingen, de meest eigen toestand van ‘erzijn’. Carnaval vieren is een vrijwillig omkeringsritueel waarin andere rollen en normen voorhanden zijn. Het carnaval van het zijn, reikt de Patafysica aan als louterende zuivering van de domheid.
Domgeer
In 1999 publiceerde Matthijs van Boxsel De encyclopedie van de domheid. Die begint op het punt waar de wetenschap van de domheid niet meer valt te onderscheiden van de domheid van de wetenschap. Uitgangspunt is de stelling dat geen mens intelligent genoeg is om zijn eigen domheid te begrijpen. De encyclopedie van de domheid kent geen systematische opbouw of planmatige argumentatie. Het is veeleer een reeks essayistische schetsen die probeert te verhelderen dat domheid de motor van onze beschaving is. “Mocht ik voortijdig overlijden, dan laat ik een kist na met vreemdsoortige boeken, een krankzinnige verzameling plaatjes en een ontzagwekkende hoeveelheid fiches”, aldus de zelfbenoemde domgeer. De schrijver hield de afgelopen kwart eeuw woord met het achtereenvolgens schrijven van Morosofie (2001), Deskundologie (2006), De topografie van de domheid (2021) en Handboek Patafysica (2024).
Patafysica
De Patafysica draait om zeven beginselen. De patafysica (1) is de wetenschap van de denkbeeldige oplossingen, (2) is de wetenschap van de uitzondering, (3) exploreert al doende het universum dat parallel loopt met de officieel erkende wereld, (4) bevestigt de eenheid van tegendelen, (5) huldigt de universele analogie, (6) huldigt het principe van de onvolledigheid, en (7) is het tegendeel van de Patafysica. Van Boxsel vat het prachtig samen: “In de lijn van de sofistiek leert de Patafysica dat het leven een opeenvolging van uitzonderlijke gelegenheden is die op het juiste moment te baat moeten worden genomen. Ze omhelst het leven in zijn volle idiotie als een avontuur waarin alles mogelijk is. Ze vindt vreugde in de veranderlijkheid, de tijdelijkheid, en de vergankelijkheid van het bestaan. Voor de improvisator is het leven een carnaval, een permanente uitzonderingstoestand.”
Ondernemerscarnaval
In momenten van crisis werken de vertrouwde handelingen niet. Er doen zich volgens Heidegger wel andere zijnden voor. Deze zijn niet vertrouwd en ’terhanden’, maar slechts ‘voorhanden’. Maar dan moet je ze wel kunnen zien, terwijl we weten dat crises leiden tot bewustzijnsvernauwing. Patafysica, met zijn focus op het absurde, het uitzonderlijke en het vinden van denkbeeldige oplossingen, kan een effectief omkeringsritueel zijn voor ondernemers bij creatieve probleemoplossingen en het omarmen van het onverwachte. Het is een speelse benadering met de kracht van het absurde. Verder kijken dan de gebruikelijke methoden en standaardoplossingen. Onverwachte invalshoeken verkennen voor uitdagingen. Onderzoeken van onmogelijke ideeën, uitzonderingen en afwijkingen. Omarmen van onzekerheid en veranderingen. Creëren van experimentele culturen. Nieuwe waarde proposities ontdekken. Patafysica is zo dom nog niet in het carnaval van het ondernemen.