Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Het einde van macht (Moisés Naím | 2013)
“Een staat zal gelukkig zijn, waar wijsgeren koningen zullen zijn of koningen wijsgeren.” (Plato, Politeia (De staat), 380 vóór Christus)
De afgelopen week vonden er twee gebeurtenissen plaats die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken leken te hebben: het spel van macht en tegenmacht in de Tweede Kamer en de videobeelden van mensensmokkelaars die twee jonge kinderen van de metershoge grensmuur tussen de Verenigde Staten en Mexico naar beneden lieten vallen. Het zijn echter beide verschijnselen die voortkomen uit dezelfde onderliggende patronen. De eerste zitting van de Tweede Kamer was op 21 september 1815. Daarna duurde het nog vijftig jaar voordat Limburg weerloos geannexeerd werd door het machtige Koninkrijk der Nederlanden.
Een klein groepje strijdbare Groningers wist vorig jaar echter diezelfde Staatsmacht zonder geweld tot overgave te dwingen en de gaskraan dicht te draaien. En NGO’s zonder leger lieten de stikstofregelgeving bij de Raad van State sneuvelen. De grootste macht op aarde, de USA, kan de hele wereld meerdere keren vernietigen, maar verliest het keer op keer van de mensensmokkelaars. En ook de grote reuzen in het bedrijfsleven worden aan het wankelen gebracht door startups die bestierd worden door tieners of snelle coalities van kleine durfkapitalisten. “Macht is in verval. In de 21ste eeuw is macht gemakkelijker te verkrijgen, moeilijker te gebruiken en gemakkelijker te verspelen. Macht is zich aan het verspreiden, waardoor de gevestigde grote spelers zich uitgedaagd zien door nieuwe, kleine micromachten met initiatief, veto’s, vertragingstechnieken, afleidingsmanoeuvres en stoorzenders”, aldus Moisés Naím in mijn ondernemersboek van deze week. Het was tevens het eerste boek dat in 2015 geselecteerd werd voor de boekenclub van Facebook CEO Mark Zuckerberg die zelf in onvoorstelbaar korte tijd een machtsfactor met enorme impact werd.
Moisés Naím is wetenschapper, voormalig hoofdredacteur van Foreign Policy, Minister van Handel en Industrie in Venezuela en CEO van de Wereldbank. Zijn boek uit 2013 geeft een zeer gedetailleerd inzicht in de werking van het fenomeen macht en de grote verschuivingen in de dynamica van machtsverhoudingen. Macht is het vermogen om het huidige of toekomstige handelen van andere groepen en individuen te sturen of voorkomen. De dynamica van macht komt in de praktijk tot uiting via mengvormen van de vier tijdloze machtskanalen: spierkracht, culturele codes, presentatie en beloning. De drang naar macht is menselijk. Het is zichtbaar in de inrichting van onze samenleving, in de geopolitiek, in het concurrentiegedrag van bedrijven en binnen intieme liefdes- en familierelaties. “Elke vorm van conflict – een oorlog, strijd om marktaandeel, diplomatieke gesprekken, rekrutering van gelovigen door rivaliserende kerken en zelfs een discussie over wie na het eten de afwas moet doen – wordt gekenmerkt door een bepaalde machtsverdeling,” zegt Naím.
Naím verhoogt ons begrip van macht, machtskanalen, machtsbarrières, ruïneuze concurrentie, het dilemma van de collectieve actie, het lift-denken, de vetocratie en de drie relevante revoluties van Meer, Mobiliteit en Mentaliteit. Voor ondernemers is hoofdstuk 8 over de bronnen van marktmacht, toetredingsdrempels en het verval van marktmacht een aanrader. Het verval van macht is volgens de auteur iets om te vieren, maar ook om te vrezen. Parlementen waarin de macht gefragmenteerd is, zijn steeds slechter in staat beslissingen te nemen die nodig zijn om de problemen van het land en de wereld op te lossen. Hoe kun je gezag laten gelden als mensen vollere levens leiden en minder afhankelijk en kwetsbaar zijn? Er zijn meer mensen in beweging dan tijdens enig andere periode in de wereldgeschiedenis. Hoe oefen je macht uit op publiek dat wegloopt? Mensen emigreren niet vanwege absolute armoede maar vanwege relatieve armoede. Niet omdat ze arm zijn, maar omdat ze weten dat ze het beter kunnen hebben. En de verwachtingen van deze mensen groeien in een veel hoger tempo dan het vermogen van overheden om aan die verwachtingen te voldoen. De risico’s zijn wanorde, verlies van vaardigheden en kennis, de banalisering van sociale bewegingen, ongeduld en een afnemende aandachtsboog en vervreemding. Smokkelaars, piraten, terroristen, fracties aan de randen van het politieke spectrum, hackers, losjes georganiseerde activisten, buiten het systeem werkende burgermedia en populisten die de werkelijkheid versimpelen, veranderen de structuur en status van macht. “Een onwrikbaar in het zadel zittende ambtsdrager kan zomaar een strategische blunder of persoonlijke misstap begaan die tot zijn razendsnelle ondergang leidt,” voorspelde Moíses Naím in 2013.
De neiging van jongeren om vraagtekens te zetten bij gezag wordt versterkt door de Meer-revolutie en Mobiliteitsrevolutie. Ze willen alles. Nu. In 2030 bestaat 75% van de beroepsbevolking uit individuen van de generatie Y en Z, die hun hele leven macht hebben leren wantrouwen door alom vertegenwoordigde micromachten. Als macht te zeer beperkt wordt door marginale microspelers treedt echter stagnatie in. Dat gaat ten koste van stabiliteit, voorspelbaarheid, veiligheid en materiële welvaart. En die waarden waren in de canon van het Koninkrijk der Nederlanden juist het succes van gecontroleerde macht. Ook voor de Limburgers.
Rob Meesen