In januari 2024 publiceerde het Ministerie van Economische Zaken & Klimaat de Nationale Technologiestrategie. Daarin worden, uit een lijst van vierenveertig, tien sleuteltechnologieën geprioriteerd die Nederland welvarend en weerbaar moeten maken in 2035. Het is een prima rapport, maar met één veelvoorkomende strategische bias: er wordt niet écht gekozen.
Kansen
De tien technologieën waarin Nederland de kansen kan gaan benutten zijn volgens het Ministerie: optica en geïntegreerde fotonica, quantum, Groene chemische productieprocessen, biotechnologie gericht op moleculen en cellen, beeldvormingstechnologie, (opto)mechatronica, kunstmatige intelligentie (AI), energiematerialen, halfgeleiders en cybersecurity. Minister Adriaansens: “We moeten keuzes maken, omdat we steeds vaker worden geconfronteerd met allerlei schaarstes op het gebied van energie, grondstoffen, halfproducten, personeel en ruimte.” Maar hoewel de minister een noodzakelijke sanering doorvoert, blijft de échte strategische keuze achterwege. Nederland heeft eenvoudigweg niet de strategische middelen om internationaal serieus te concurreren op tien verschillende domeinen. Te weinig budget, maar ook vanwege een gebrek aan competente sleutelfunctionarissen. Het volgende voorbeeld maakt dit pijnlijk duidelijk.
Kunstmatige intelligentie (AI) en data
“In 2035 heeft Nederland de capaciteit om met een combinatie van AI- en datatechnologie te werken, die bijdraagt aan strategische autonomie, leidt tot innovaties voor alle sectoren en versnelling van maatschappelijke transities”, aldus de ambitie in de Nationale Technologiestrategie. AI & Data is een systeemtechnologie, omdat ze zeer nauw verbonden zijn met een groot aantal sleutel- technologieën. Demissionair staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties en Digitalisering, Alexandra Carla van Huffelen, is sinds 10 januari 2022 in kabinet-Rutte IV verantwoordelijk voor kunstmatige intelligentie. Van Huffelen is een bestuurder zonder achtergrond in de technologie. Op 30 maart 2022 verklaarde ze in een interview met Tweakers het volgende daarover: “Kijk, ik kan niet programmeren; daar heb ik geen ervaring mee. Ik kan me voorstellen dat iemand zegt dat het toch mooi zou zijn als een politicus daar alles over weet. Die persoon ben ik niet, maar ik heb wel veel ervaring. Dat ik niet de programma’s zelf kan schrijven, betekent niet dat ik niet kan kijken naar de kansen en bedreigingen van digitalisering en welke regulering daar goed bij werkt. Maar de tijd zal het leren, ik ben pas net twee maanden begonnen.”
Huffelen
Twee jaar later is zij nog steeds een beginner in het Bigtech-pokerspel. Elon Musk begon deze maand met het ophalen van zes miljard dollar voor Xai. Sam Altman van OpenAI wil zevenduizend miljard dollar ophalen om de chipindustrie op de kop te zetten. Om “minder afhankelijk te zijn” gaf Van Huffelen eind 2023 een subsidie van 13,5 miljoen euro aan TNO om een Nederlandstalig GPT-model te ontwikkelen. Omdat er niet écht keuzes zijn gemaakt in de nationale Technologiestrategie, gaan we met geen enkele sleuteltechnologie ons geld verdienen in 2035. Huffelen is géén strategie!