Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing (Andrew Yang | 2020)
“Er zijn voldoende aanwijzingen dat er in de toekomst niet voldoende conventionele banen zijn – niet fulltime, levenslange banen met een werkgever die jouw uitkering gedurende ongeveer een jaar of tien na jouw pensionering gaat betalen.” (Charles Handy, 1984)
De verwachting is dat de werkloosheid in Nederland fors zal stijgen door de economische effecten van de Covid-19-pandemie. De krapte op de arbeidsmarkt is daarmee echter niet voorbij, want de mismatch is alleen maar groter geworden. Tijdens de algemene beschouwingen wilde Lodewijk Asscher daarom een baangarantie, terwijl hij in 2014 als Minister van Sociale Zaken alarm sloeg: “Robots kunnen steeds meer taken van mensen overnemen en dat kan ertoe leiden dat de werkloosheid in de toekomst gaat stijgen. Robots worden in hoog tempo toegankelijker, betrouwbaarder en goedkoper. Ze zijn goedkoop, snel, nooit ziek, werken 24 uur per dag, vragen nooit om loonsverhogingen, worden niet vertegenwoordigd door vakbonden en staken niet. Voor een aanzienlijk deel van de bestaande banen zijn zij daardoor in staat om werknemers te vervangen.”
Dezelfde Asscher pleit zes jaar later dus voor baangaranties. De premier antwoordde dat werkgevers een inspanningsverplichting hebben om de werknemers aan een nieuwe baan te helpen. In 1984, Rutte en Asscher waren toen respectievelijk 17 en 10 jaar oud, schreef Charles Handy een boek over de toekomst van werk. Hoewel het iets langer duurde dan de twintig jaar die hij destijds inschatte, heeft hij volledig gelijk gekregen. Jouw baan en/of die van jouw werknemers gaat verdwijnen. De bevestiging van Handy’s voorspelling wordt uitstekend uitgelegd in mijn ondernemersboek van de week.
Andrew Yang is zakenman, oprichter van het startup netwerk Venture for Amerika en was namens de Democraten kandidaat tijdens de voorverkiezingen van de Amerikaanse Presidentsverkiezingen van 2020. Het boek is eigenlijk zijn politiek statement, zijn visie op de toekomst van werk in Amerika. Volgens Yang ziet zeventig procent van alle Amerikanen zichzelf als behorend tot de middenklasse die niet in de gaten hebben dat enkele van de slimste mensen van het land bezig zijn de middenklasse te vervangen door een goedkopere buitenlandse werknemer, een widget, softwareprogramma of robot. De markt zal blijven zoeken naar de goedkoopste manier om taken uit te voeren. Sinds 2000 zijn meer dan vijf miljoen fabrieksarbeiders in Amerika hun baan kwijtgeraakt door automatisering. Niet door outsourcing naar Mexico, maar door automatisering.
Een muur bouwen heeft dus niet zoveel nut. In 29 staten is vrachtwagenchauffeur de meest voorkomende baan. Maar liefst 3,1 miljoen Amerikanen zijn taxi-, bus- en vrachtwagenchauffeurs. Ubers taak is niet het creëren van werkgelegenheid. Ubers taak is mensen zo efficiënt mogelijk vervoeren. De banenvernietiging door autonome voertuigen zal gigantisch zijn. Ook kassamedewerkers, administratief personeel, klantenservicemedewerkers, restaurantpersoneel en zelfs goed betaalde banen als die van vermogensbeheerder, advocaat en verzekeringsagent gaan de dans niet ontspringen.
Volgens Yang moeten wij losbreken van het idee van volledige werkgelegenheid en baangaranties. Hij beschrijft wat er met onze banen gebeurt, wat er met ons gebeurt en welke oplossingen er zijn. Zijn onderbouwing van de massale baanvernietiging is indrukwekkend. Wij gaan naar een tijd waarin je als ondernemer achterloopt als je veel mensen in dienst hebt. De lijst van 33 punten waarmee Yang deze stelling onderbouwt (pagina 98 t/m 101) is ijzersterk. De mens is niet zo geschikt voor efficiënt werk is zijn conclusie. Daarna komt hij met een ernstige waarschuwing: “Naarmate stabiel en voorspelbaar werk en inkomen steeds zeldzamer worden, is het zeer aannemelijk dat onze cultuur steeds dommer zal worden, en ook impulsiever, racistischer en vrouwonvriendelijker. Omdat mensen steeds meer van hun mentale capaciteit moeten inzetten om van de ene ijsschots naar de andere te springen ten einde de economische vloedgolf voor te blijven”, aldus Yang.
Na het verschijnen van zijn boek in juni 2020 brak een hete zomer aan waarin Yangs toekomstvisie realiteit leek te worden. Hij is echter geen onheilsprofeet, maar kijkt net als Lodewijk Asscher in 2014 realistisch naar de toekomst van werk. Maar hij gelooft niet in baangaranties en inspanningsverplichtingen. Yang komt met oplossingen voor een wereld met kunstmatige intelligentie, basisinkomen en zonder werk. En werkt zijn ideeën gedetailleerd uit: “Met een BTW-tarief dat de helft is van het gemiddelde van de Europese Unie kan Amerika alle volwassenen een basisinkomen van 12.000 dollar geven. De overheid wordt er niet groter van. De uitvoering ervan kost bijna niets. Je kunt het aan een algoritme overlaten het geld keurig op tijd over te maken.”
Yang gelooft ook in het concept van tijdbankieren en mensgericht kapitalisme: “Ons economisch systeem moet de focus verschuiven naar de verbetering van het lot van de mensen. Wij vormen het systeem. Het is van ons, niet andersom. Als onze leiders de markt kunnen negeren is deze verandering mogelijk.” Yang is niet meer in de race voor het presidentschap. Wel jammer, want hij was de enige met een visie op de toekomst zonder werk. Een volk zonder visie is gedoemd ten onder te gaan. The land of the home and the free moet het ergste vrezen. Of dit ook voor Nederland geldt, hangt af van in wat voor land wij willen werken. Niet geheel toevallig de titel van het eindrapport van de Commissie Borstlap dat al sinds januari 2020 geduldig wacht op behandeling is in ons parlement. De woorden ‘baangarantie’ en ‘inspanningsverplichting’ komen er overigens niet in voor.
Rob Meesen