Afgelopen week werd in ChatGPT een nieuwe functionaliteit geïntroduceerd waarmee gebruikers hun foto’s kunnen omzetten in animatie-achtige illustraties. De sociale media werden overspoeld met afbeeldingen van miljoenen mensen die van zichzelf een action figure of stripfiguur hadden gegenereerd. De servers van OpenAI raakten overbelast en Plato draaide zich om in zijn graf.
Plato
Volgens Plato ziet de wereld die wij waarnemen met onze zintuigen er wel echt uit, maar is het in feite slechts een afspiegeling van de ideeënwereld – een hogere, volmaakte wereld. De ideeënwereld is de echte waarheid, de zintuiglijke wereld is de afspiegeling van die ideeën en kunst is de nabootsing (mimesis) van die afspiegeling. De denker uit de klassieke oudheid was wantrouwig tegenover kunst en kunstenaars, omdat ze mensen konden misleiden en weghouden van de echte waarheid. Plato zou kunstmatige intelligentie (AI) waarschijnlijk zien als een verre afgeleide van de ideeënwereld. AI is gebouwd door mensen die beperkt zijn in hun kennis van de ideeënwereld. AI bootst menselijke denkprocessen na. AI is dus een nabootsing van een nabootsing van een nabootsing.
Aristoteles
Aristoteles studeerde twintig jaar aan Plato’s filosofische Academie in Athene. Hij trachtte, zoals het een goede leerling betaamt, zijn meester te overtreffen. Waar Plato kunst wantrouwde, zag Aristoteles nabootsing als iets natuurlijks en essentieel voor leren en begrijpen. Mensen leren van kinds af aan door te imiteren, en kunst helpt ons om de wereld te begrijpen, inzicht te krijgen in menselijke emoties en gedrag en zelfs zuivering van gevoelens te ervaren. Als wij deze redenatie volgen zou Aristoteles AI waarschijnlijk zien als een krachtige vorm van mimesis. Als AI de wereld en het menselijk denken nabootst om inzicht, begrip of ordening te bieden, dan is dat iets waardevols.
Misleiding en spiegelWaar Plato dacht in ideeën en abstracties, was Aristoteles veel meer gericht op waarneming, logica en de concrete werkelijkheid. De leraar Plato zou AI als een gevaarlijke misleiding betitelen. De leerling Aristoteles zou kritisch herzien dat AI een spiegel is die kan helpen om onszelf beter begrijpen. AI is zowel een afleiding als een spiegel. Als mensen met generatieve AI een nabootsing van een nabootsing van een nabootsing genereren en hun AI-mimesis delen met de wereld via de sociale media, verlagen zij zich dan tot het voorouderlijk niveau van na-apen of stuwen zij de mensheid op naar meer wijsheid? Als AI de leerling is en de mens zijn leraar, probeert AI dan de leraar te overtreffen? Aristoteles had een visie, een wil, een filosofisch doel. AI heeft dat niet – het simuleert intelligentie, maar het wil niets zelf. AI is een leerling met ongelooflijke vaardigheden, maar zonder eigen vragen. En zolang het dat niet doet, zal het zijn leraar nooit echt overtreffen – alleen functioneel voorbijstreven.