Frank White interviewde NASA-astronauten na hun terugkeer op aarde. Doordat de astronauten de aarde zagen vanuit de ruimte, ondergingen ze het Overview Effect. Het idee dat je afval kunt weggooien op onze planeet is vanuit dat gezichtspunt volledig ridicuul. Yuval Harari genereert met zijn boeken steeds weer een soortgelijk kosmisch perspectief.
Yuval Noah Harari
Nexus is ná Sapiens (2011), Homo Deus (2015) en 21 lessen voor de 21ste eeuw (2018) het vierde boek van Yuval Noah Harari. Nexus bevat 455 pagina’s tekst en 70 pagina’s noten. Nexus, komt van het Latijnse ‘nectere’ dat verbinden betekent. In januari 2020 heb ik Harari ontmoet in Antwerpen. De van oorsprong historicus die klein van stuk is, heeft een bijzonder charisma. Hij wordt terecht gezien als een van de grote denkers van deze tijd.
Nexus
Hoewel er veel overlap is met zijn eerdere boeken is Nexus zeer de moeite waard voor iedereen die vanuit het Overview Effect wil kijken naar de geschiedenis van vroegere en toekomstige ontwikkelingen van mensmaatschappijen. Nexus bestaat uit drie delen. Deel een bevat een historisch overzicht van de ontwikkeling van menselijke informatienetwerken en geeft inzicht in mogelijke toekomstscenario’s. In deel twee wordt ingegaan op de verschuiving die momenteel plaatsvindt van organische naar anorganische informatienetwerken. AI verschilt daarin van alle vorige informatietechnologieën. AI is geen werktuig, maar een actor. Tenslotte onderzoekt Harari in deel drie hoe verschillende soorten samenlevingen kunnen omgaan met de dreigingen en beloften van het anorganische informatienetwerk. Harari’s overtuiging is dat meer informatie niet persé tot meer waarheid leidt. Of zoals Niels Bohr het ooit zei: “Het tegenovergestelde van een juiste bewering is ontegenzeggelijk een onjuiste bewering. Dat kan feitelijke vastgesteld worden. Maar tegenover de ene diepe waarheid kan best een andere diepe waarheid bestaan.”
Geen doemdenker
“De naam die wij onze soort gegeven hebben is Homo Sapiens, de wijze mens. Het valt alleen wel te betwisten of we die naam hebben waargemaakt”, aldus Harari in de openingszin van Nexus. Hij roept de vraag op waarom wij zo zelfdestructief zijn als wij zo wijs zijn. De mensheid heeft enorm veel macht vergaart door het opzetten van grote samenwerkingsverbanden, maar de manier waarop die netwerken zijn opgezet maakt ze vatbaar voor een onverstandig gebruik van die macht. De mensheid heeft volgens Harari een netwerkprobleem dat voortkomt uit een informatieprobleem. En daardoor zijn we volgens hem dichter bij de totale zelfvernietiging dan ooit. Harari is echter geen doemdenker. De laatste lange zin in Nexus benadrukt dat: “De beslissingen die we de komende jaren met zijn allen nemen, zullen bepalen of de schepping van die vreemde nieuwe intelligentie een fatale fout zal blijken te zijn, of het begin van een hoopvol nieuw hoofdstuk in de evolutie van het leven op aarde.”