Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Notes (Eckart Wintzen | 2007)
“Ik vind het leuk om te vertellen dat een schildpad meer dan honderd jaar wordt, maar dat hij slechts voorwaarts gaat door zijn nek uit te steken.” (Ricardo Semler, Maverick, 1993)
Het gemiddeld aantal hartslagen gedurende het leven van alle zoogdieren is ongeveer gelijk. Ook al leven kleine dieren zoals muizen maar een paar jaar, terwijl grote dieren als olifanten 70 jaar kunnen worden. Olifanten en muizen voldoen als organismen aan de universele biologische schaalwet. Hoe groter het systeem, des te minder er per cel nodig is om in leven te blijven. Deze schaalwet is niet-lineair en zegt dat de stofwisseling niet verdubbelt maar slechts met ongeveer 75% toeneemt. Dit levert een verbluffende besparing van 25% op bij iedere verdubbeling van de grootte. De prijs die daarvoor betaald wordt, is een trager levenstempo.
Ook bedrijven volgen een dergelijke universele schaalwet. Er is een klein aantal extreem grote bedrijven, een enorm aantal zeer kleine bedrijfjes en alles daartussen volgt, net als bij organismes, een sublineaire schaalwet. Echter met een exponent van ongeveer 0,9 in plaats van 0,75. Het bedrijf Ahold is dus een opgeschaalde versie van een kleine buurtsuper met de bijbehorende schaalvoordelen van de omvang van een grootgrutter. Startups die tijdens hun levenscyclus niet schaalbaar zijn, leiden een hartstochtelijk en vooral kort leven. Van dat laatste houden durfinvesteerders niet. Daarom vragen ze bij iedere pitch ook altijd als eerste op welke wijze het product of de dienst schaalbaar is. Het verdienmodel komt pas aan de orde als de schaalbaarheid verzekerd lijkt. Het opschalen van zoogdieren in de biologie en van bedrijven in de economie gaat altijd gepaard met een evolutie van eenvoud naar complexiteit, terwijl de basiselementen of bouwstenen van het systeem behouden blijven. De ideale firma heeft de flexibiliteit van een kleine onderneming en de schaalvoordelen van een groot concern.
In 1993 verscheen het boek Maverick waarin de Braziliaanse topondernemer Ricardo Semler uitlegde hoe hij -in de periode 1980-1991- zijn olifant had leren versnellen als een muis. Na een periode van sterke groei met een recht evenredig verlies aan wendbaarheid, besloot Semler om zijn organisatie meer fluïde te maken. Het boek Maverick heeft geen inhoudsopgave, zoals Semco geen organigram heeft. Ricardo Semler houdt namelijk niet van structuur en slaat die het liefst zo plat mogelijk. Het bedrijf werd per value stream opgesplitst in kleine, complete productiecellen (25-150 fte) die ieder met hun eigen productie, marketing en staf écht verantwoordelijk zijn voor het hele product. Zo ontstond zijn celstructuur, de Semco-stijl, waarbij alles in het teken staat van de ideale schaalgrootte.
In hetzelfde tijdperk werd Eckart Wintzen in Nederland beroemd door zijn celfilosofie. In 1976 nam in hij het Nederlandse dochterbedrijf van het Amerikaanse GTE/Information Systems met 12 medewerkers over via een management buy-out. Ook Wintzen deelde zijn bedrijf op in vele kleine, volledig zelfstandige, eenheden. Hij definieerde deze cellen als volgt: “Een cel is alleen een cel als hij zelf op de markt zijn eigen opdrachten binnenhaalt en zijn eigen organisatorische broek ophoudt, al zijn eigen zaken regelt en leeft naar de vaste standaards in de organisatie. Bij een omvang van 65 medewerkers moet de cel klaar zijn om gesplitst te worden.” Toen Wintzen in 1996 afscheid nam had hij kantoren in 75 steden in 20 landen met wereldwijd 10.000 medewerkers, waarvan 2.000 in het Brazilië van Semler, dat destijds kampte met een inflatie van soms 2% per dag.
Wintzen’s verhaal is mijn ondernemersboek van de week, maar kan niet los gezien worden van dat van Semler. Beiden zijn uitermate succesvol geworden met het concept van de celstructuur dat hun bedrijven de flexibiliteit van een kleine onderneming en de schaalvoordelen van een groot concern bood. Schaalgrootte is in de evolutieleer een gevolg van vele aanpassingen over een extreem lange periode. In de economie heb je die tijd niet en daarom is het heel verstandig om na te denken over de gewenste schaalgrootte van je bedrijf. Als je verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk in de cellen van de uitvoerende kern organiseert, krijgt je organisatie een betere hartslag. En dat leidt tot meer kwaliteit in het werkzame leven voor alle betrokkenen.
Eckart’s Notes is uitgevoerd en geschreven als een persoonlijk dagboek, inclusief karakteristiek elastiek en bladwijzerkoord. Met veel humor, anekdotes en zelfreflectie geeft Wintzen ruimhartig inzicht in zijn diepste ondernemersgeheimen en de rol van het toeval in zijn succes: “De in dit boek beschreven filosofie was ongetwijfeld een belangrijke sleutel tot ons succes, maar laat één ding heel duidelijk zijn, zonder dat geluksengeltje op mijn schouder waren we helemaal nergens geweest.” Aldus de ondernemer in 2007 die op pagina 184 het volgende aan zijn dagboek toevertrouwde: “Zonder vertrouwen krijg je nooit een echte celorganisatie, maar dat wil niet zeggen dat je dan niet een succesvol bedrijf kunt leiden. Donald Trump is daar een prachtig voorbeeld van. Hij heeft duidelijk laten zien dat je zonder vertrouwen, maar met andere principes eveneens heel succesvol kunt zijn en rijk worden. Twee scholen dus, die van Trump en die van Eckart. Je mag zelf bepalen waar je je het meeste thuis bij voelt.” In 2008 overleed de visionair op 69-jarige leeftijd. Wintzen had ook een weblog (http://extent.nl/) maar dat is met flashplayer ontwikkeld en die software wordt sinds 31 december 2020 niet meer ondersteund door Adobe. Eckart’s boek heeft hierdoor een langere levensduur dan zijn blog. Beide zijn echter geschreven met de hoge hartslag van een ondernemer die bij leven al een onsterfelijke legende werd.
Rob Meesen