In 2003 werd Hoe word ik een rat van Joep Schrijvers het managementboek van het jaar. Het is een handboek voor kantoorratten die de kunst van het konkelen en samenzweren tot kunst willen verheffen. Door het succes van het boek ging Schrijvers workshops geven die veel publiek trokken. De meeste deelnemers kwamen naar eigen zeggen niet om rattenstreken te leren, maar om de sluwe ratten in hun omgeving tijdig te herkennen. In 2004 lifte Richard Engelfriet mee op Schrijvers succes met zijn boek Hoe vang ik een rat? Volgens deze auteur zijn ratten eigenlijk angsthazen.
Evolutie
Ook knaagdieren evolueren en maken zich nieuwe rattenstreken eigen. Om hun chronisch gebrek aan organisatievermogen te maskeren, bedienen luie managers zich tegenwoordig van de afschaalvariant zonder dat deze is ingebed in een bredere, goed doordachte lange termijnstrategie. En dat begint een echte plaag te worden. Onder het mom van te weinig personeel en stijgende kosten worden relevante bus-routes, noodzakelijke ziekenhuisbedden, essentiële treinverbindingen, broodnodige jeugdzorgplekken en onmisbare lesuren drastisch afgeschaald. Daarbij wordt heel gemakkelijk ingeleverd op de kwaliteit van de dienstverlening en het werkgeluk van medewerkers. Als de korte termijn spreadsheet van de desbetreffende manager maar klopt om zijn eigen buit of hachje veilig te stellen. En deze besmettelijke daad begint zich, net als de pest, snel te verspreiden.
Anorexia strategie
Operationeel afschalen, middelen reduceren en excessief in de kosten snijden kan zonder strategische visie zeer riskant zijn en kan de gezondheid en duurzaamheid van de organisatie in gevaar brengen. Een weloverwogen, gebalanceerde en strategische benadering is essentieel bij het nemen van beslissingen over afschalen. Anders is er sprake van een anorexia strategie. Het ziet er weliswaar slank uit, maar is inherent ziekmakend. Een dergelijke strategie kan leiden tot een uitgemergelde organisatie die niet langer in staat is om effectief te functioneren of te concurreren, en die op de lange termijn ernstige schade ondervindt. Het kan de organisatie verzwakken en de groei, innovatie en het vermogen om te reageren op marktkansen verminderen.
Probleemoplossend vermogen
Niet de structureel krappe arbeidsmarkt of de kostenstijgingen, maar het gebrek aan probleemoplossend vermogen is het échte probleem. Zo is de schokkende constatering van het IQ Scientific Center for Healthcare dat een kwart van de totale zorguitgaven van € 100 miljard kan worden aangemerkt als verspilling, oftewel: zorg die geen waarde toevoegt. “Omdat de verschillende soorten verspilling elkaar versterken, bieden deeloplossingen geen soelaas”, aldus het onderzoeksteam.
Change. Before you have to.
Verspilling mag je niet tot de kosten rekenen. Er zijn acht soorten verspilling. En de ergste verspilling is die van talent. Niemand wil werken in een anorexia-organisatie waar afschalende spreadsheetfundamentalisten de dienst uitmaken. Vang de ratten, vervang de angsthazen, stop met fantasieloze afschaalpraktijken, hergroepeer de middelen, los het probleem op!