Rob Meesen is misschien wel een van de meest belezen ondernemers in Limburg. De mede-eigenaar van TopChange leest jaarlijks tussen de 250 en 300 boeken. Wekelijks beschrijft hij voor WijLimburg een ondernemersboek.
Sapiens (Yuval Noah Harari | 2020)
“Zelfs een totaal geïsoleerde cultuur in een ecologisch stabiele omgeving kan zich niet aan verandering onttrekken.” (Yuval Noah Harari)
Op 27 januari 2020 was ik in Antwerpen aanwezig bij een lezing van Yuval Harari over de toekomst van de mens. Tijdens zijn presentatie wees hij erop dat er honderdduizend jaar geleden zeker zes verschillende menssoorten waren van het geslacht Homo (mens). Nu is er nog maar één soort over. Dat zijn wij, Homo sapiens, de verstandige mens. Van Harari’s eerste bestseller Sapiens (2015) zijn in de afgelopen vijf jaar 13 miljoen exemplaren verkocht en in Nederland is eind 2019 de 38ste druk verschenen. In 2020 verscheen het boek ook in beeldverhaal. Het zou verplicht leesmateriaal moeten zijn voor de kinderen in het basisonderwijs, want het stripverhaal beschrijft aan de hand van de kleine geschiedenis van de mensheid hoe het komt dat alleen wij zijn overgebleven. Hoe wij in goden en bedrijven gingen geloven, op het idee kwamen om steden en koninkrijken te stichten en waarom wij blind vertrouwen stellen in geld, boeken en wetten. Het beeldverhaal bevat genoeg lesstof voor taalonderwijs, aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, economie en maatschappijleer. Het belangrijkste is dat het verhaal overduidelijk verklaart dat we één mensheid zijn en dat kinderen zo vroeg mogelijk begrijpen dat verhalen die anders beweren niet op natuurlijke wijze ontstaan zijn, maar aangeleerd worden in een defensieve cultuur.
Ook voor ondernemers is sapiens een relevante bron als je wil begrijpen hoe bedrijfsculturen ontstaan en veranderen door diversiteit en inclusie. “In tegenstelling tot natuurkundige wetten, die geen inconsistenties kennen, zit elke door de mens bedachte orde tjokvol tegenstrijdigheden. Culturen zijn voortdurend bezig die tegenstrijdigheden met elkaar in overeenstemming te brengen, en dat proces leidt tot verandering. Wanklanken in onze gedachten, ideeën en waarden dwingen ons tot nadenken, her-evaluatie en kritiek, als twee dissonante muzieknoten die een compositie vaart geven. Consistentie is de speeltuin van dorre geesten. Als mensen geen tegenstrijdige opvattingen en waarden konden hebben, was het waarschijnlijk niet mogelijk geweest om wat voor menselijke cultuur dan ook te vestigen en handhaven”, aldus Harari.
Alle sociale ordes en hiërarchieën zijn imaginair, dus zijn ze volgens Harari allemaal fragiel. Dat geldt dus ook voor jouw bedrijfscultuur. De vraag is of het bedrijfsverhaal geloofd wordt door medewerkers, klanten en leveranciers. En of dat verhaal beklijft, in beweging is en tegenstrijdigheden toelaat om verandering te genereren. Volgens de auteur is het ‘niet gemakkelijk om met een effectief verhaal te komen. De moeilijkheid is niet het vertellen van het verhaal, maar hoe je iedereen zover krijgt om erin te geloven. De manier waarop mensen samenwerken kan veranderd worden door een ander verhaal te vertellen.’ Zonder zakenlieden was Columbus nooit in Amerika verzeild geraakt, was James Cook nooit in Australië geweest en had Neil Armstrong nooit die eerste kleine stap op het maanoppervlak gezet. Verhalen van ondernemers organiseren de economische en technologische vooruitgang van de soort Homo sapiens, maar het net zo krachtige kapitalistisch geloof in eeuwigdurende economische groei gaat wel in tegen bijna alle bekende verschijnselen in het zichtbare heelal.
Zeventigduizend jaar geleden was Homo sapiens nog een onbeduidende diersoort die gebukt ging onder de grillen van de onvoorspelbare goden en hun bovennatuurlijke krachten. Nu is de mensheid in het Antropoceen zelf een natuurkracht geworden, die in staat is om op grote schaal samen te werken én tegelijkertijd op ongekende schaal te vernietigen. “Bestaat er iets dat gevaarlijker is dan ontevreden, onverantwoordelijke goden die niet weten wat ze willen?”, vraagt Harari zich aan het einde van sapiens terecht af.
Rob Meesen