In een strategieformuleringsproces voor een welzijnsorganisatie kwam ik vorig jaar tijdens de deskresearch een onderzoeks-artikel van Jonah Falke in Vrij Nederland tegen. Zijn opdracht om een artikel over armoede te schrijven leidde tot twee jaar klassieke onderzoeksjournalistiek. Het beoogde artikel groeide uit tot een alarmerend boek over de verbijsterende werkelijkheid van armoede in Nederland. Uitzichtloze verhalen over mensen in kwetsbare posities. Hun hoop is summier en het systeem is stug.
Armoede in Nederland
Volgens het Centraal Planbureau (CPB) leven in Nederland 1 miljoen mensen in armoede, van wie 300.000 kinderen. Armoede kan leiden tot eenzaamheid, zorgt voor een slechtere lichamelijke en geestelijke gezondheid en is de basis van kansenongelijkheid. Het slechte nieuws is dat Falke verwacht dat de armoede de komende jaren toeneemt. Ook groeit volgens hem het aantal daklozen en werkende armen. En er komen nieuwe armen aan: hoog opgeleiden en zzp’ers.
Keigoed in overleven
Naast zijn gesprekken met verslaafden, daklozen, ongedocumenteerden, zwerfjongeren, asielzoekers en werkende armen doet Falke ook verslag van een aantal werkbezoeken van Minister Carola Schouten en interviewde hij haar over armoede in Nederland. In de gesprekken met mensen die in armoede leven hoorde de minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen exact dezelfde verhalen als ik tijdens de dialoogsessies met de medewerkers in het strategieformuleringsproces. Mensen in kwetsbare posities zijn een kei in overleven. Dat doen ze namelijk iedere dag.
Kleinbedrijf Index
Ook een groot deel van de ondernemers is een kei in overleven. De Kleinbedrijf Index is een onderzoek van Hogeschool Utrecht, Qredits en Ondernemend Nederland dat ieder kwartaal wordt afgenomen onder ruim 1.500 ondernemers. Volgens de rapportage over het derde kwartaal van 2022 verdient 36% van de ondernemers beneden bijstandsniveau. Uit de cijfers van het CBS (2021) blijkt dat ondernemers een veel grotere kans op armoede lopen dan mensen in loondienst. Slechts 1,2 procent van de werknemers heeft te kampen met het risico op armoede. Dat percentage ligt voor ondernemers met personeel al veel hoger, op 2,8 procent. Zzp’ers moeten helemaal oppassen. Van hen leeft 5,9 procent in een huishouden met een laag inkomen. In de horeca, het onderwijs en de cultuursector ligt dit percentage zelfs tussen de 9 en 12 procent.
Durf te vragen
Volgens Falke verstonden veel van de armen waarmee hij sprak de kunst van het relativeren van hun eigen toevallige positie in deze wereld. Daardoor stellen ze hun hulpvraag (te) lang uit. Hoogopgeleiden en Zzp’ers stellen volgens hem hun hulpvraag nog langer uit, omdat ze denken dat ze het zelf wel kunnen oplossen. En dat blijkt achteraf vaak een fatale inschatting te zijn. Hulpverleners kunnen bedrijven niet redden, maar wel ondersteunen bij het borgen van bestaanszekerheid. Iedereen is kwetsbaar. De een wat meer dan de ander. Durf tijdig te vragen!