“Wat is een mens zonder de dingen die hem kenmerken en hem omringen?” (Primo Levi)
Manifesten van leven
De boeken van de journalisten van platform De Correspondent zijn stuk voor stuk pareltjes. Zoals Gratis geld voor iedereen en Zorg. En natuurlijk De meeste mensen deugen van Rutger Bregman. Met 35.000 uitleningen in 2021 het meest uitgeleende boek en met meer dan 100.000 exemplaren nummer negen op de lijst van de honderd bestverkochte boeken. De stijl van de Correspondent is trage journalistiek. Tegen de waan van de dag zoals ze zelf verkondigen. En dat credo geldt zeker ook voor Wat doen we met de spullen. Het is een vertelling van een waargebeurd proces waarin zeven kinderen de materiële dingen van hun op 90-jarige leeftijd overleden moeder in een tergende traagheid alle voorwerpen die ze achterliet verdelen. Geen restanten, maar manifesten van leven.
Tienduizend spullen
Toen de Brabantse Jo van Overdijk achttien jaar was, had ze minder dan vijftig bezittingen. Toen ze op negentigjarige leeftijd overleed, waren dat er meer dan tienduizend. Ze verdubbelde haar bezit gemiddeld iedere negen maanden, Haar huis is een tijdcapsule, een afdruk van het bestaan van een doorsnee mens in de periode dat het inkomen per hoofd van de bevolking verviervoudigd. In het licht van de nalatenschap van Jo geeft Wittenberg ook veel feitelijk inzicht. Per Nederlander gaat er jaarlijks achttien kilo aan elektrische apparaten, vijftien kilo textiel en zestien kilo meubels en speelgoed de afvalcontainers in. Ook omdat repareren duurder is dan vervangen. Gelukkig wordt het recht-op-reparatie momenteel in Europese wetgeving verankerd zodat de levensduur van spullen verlengd wordt. Weggooien is immers geen duurzame optie. Het gewicht van de door mens geproduceerde spullen op aarde overstijgt nu al het dat van alle mensen, dieren, planten en organismen samen. In 2011 kampten 1,2 van de 7 miljoen huishoudens in Nederland met chronisch ruimtegebrek. Er is zelfs een televisieprogramma dat mensen helpt hun huis weer op orde te krijgen. En een hele industrie die hiervoor handige spullen maakt.
Opgeruimd ondernemen
Dit boek is ook een oproep om bij leven iedere dag een beetje op te ruimen en te archiveren. Dat maakt het voor de nabestaanden een stuk eenvoudiger. Niet in het rouwen, wel in de hoeveelheid werk om de spullen te verdelen in de categorieën bewaren, doneren, verkopen, recyclen en weggooien. Wat mij intrigeerde was dat er geen spullen uit de voormalige onderneming van Jo en haar man tussen de erfenis zaten. Want ook bedrijven hebben veel spullen. Is jouw kantoor, fabriek of winkel op orde? Wellicht kun je oude voorraden contant maken, stilstaande machines verkopen en overtollig kantoormeubilair doneren. Ondernemen in een geordende omgeving geeft nieuwe energie. Opgeruimd heeft naast ‘geordend’ ook als betekenissen ‘opgewekt’ en ‘joviaal’. Een opgeruimd bedrijf met joviale medewerkers trekt opgewekte klanten aan. Opgeruimd ondernemen staat netjes.